Zygmunt

Zygmund (Sigismund) Wigérides Limburg-Luksemburski (urodzony na zamku w Norymberdze lub w Pradze, z 14 lub 15 lutego 1368 roku, zmarł na zamku w Znojmie, południowe Morawy, 9 grudnia 1437 roku) herb

Drugi syn Karola IV Wigérides Limburg-Luksemburskiego, księcia Luksemburga, margrabiego Moraw, króla Czech i Niemiec, cesarza rzymskiego, króla Lombardii-Mediolanu i jego czwartej żony, Elżbiety Gryfit Pomorskiej, córki Bogusława X "Wielkiego" Gryfity, księcia Pomorza Zachodniego.

Książę Luksemburga od 16 sierpnia 1419 roku do 9 grudnia 1437 roku, król Czech i książę-elektor Świętego Cesarstwa Rzymskiego jako Zikmund od 16 sierpnia 1419 roku do 7 czerwca 1421 roku i od 26 sierpnia 1436 roku do 9 grudnia 1437 roku (koronowany 28 lipca 1420 roku), tytularny król Polski od 10 września 1382 roku do 1384 roku, kapitan-generalny Węgier od 25 lipca 1386 roku do 31 marca 1387 roku, król Węgier, Dalmacji, Chorwacji jako Zsigmond od 31 marca 1387 roku do 9 grudnia 1437 roku (koronowany 31 marca 1387 roku), margrabia-elektor Brandenburgii od 2 października 1373 roku do 11 czerwca 1378 roku i od 1 marca 1396 roku do 25 lipca 1402 roku i od 18 stycznia 1411 roku do 30 kwietnia 1415 roku, margrabia-elektor Starej Marchii, Marchii Środkowej i Przegnicy i arcykomornik Rzeszy od 11 czerwca 1378 roku do 22 maja 1388 roku, wikariusz generalny Rzeszy od 17 marca 1396 roku, król Niemiec od 8 listopada 1410 roku do 9 grudnia 1437 roku (wybrany 21 lipca 1411 roku), margrabia Moraw od 16 sierpnia 1419 roku do 1423 roku, cesarz rzymski od 31 maja 1433 roku do 9 grudnia 1437 roku, król Lombardii (Italii) od 25 listopada 1431 roku do 9 grudnia 1437 roku.

Tytulara: z łaski Bożej cesarz rzymski, po wieki August, król Węgier, Czech, Dalmacji, Chorwacji, Ramy, Serbii, Galicji, Lodomerii, Kumanii i Bułgarii.

Poślubił (sponsalia de futuro) jesienią 1379 roku w Nagyszombat (obecnej Trnawie), (per procura) w kwietniu lub sierpniu (być może 15 listopada) 1385 roku (osobiście) i 31 marca 1387 roku w Budzie Marię I Robertyng-Capet-Anjou (urodzona 14 kwietnia 1371 roku, zmarła w Budzie, około 27 czerwca 1395 roku), króla Węgier, Dalmacji, Chorwacji, Polski, córkę Ludwika I Robartyng-Capet-Anjou "Wielkiego" król Węgier, Polski i Elżbiety (Jelisaveta) Kotromanić regentki Polski, córki Stefana II Kotromanića ban Bośni. W 1408 roku ożenił się z Barbarę von Sanegg Cyllijską (urodzona w latach 1390-1395 (około 1392 roku?), zmarła na zamku Mělníku, 11 czerwcu 1451 roku), córkę Hermanna II von Sanegg, hrabiego Cylli, bana Kroacji, Dalmacji i Slawonii i Anny von Schauenberg, córki Henryka VII, hrabiego Schaunberg.

Czwarty i ostatni cesarz z dynastii Luksemburskiej. Prawnuk Kazimierza III "Wielkiego", króla Polski. Przyrodni brat Wacława IV.

Był drugim co do starszeństwa, pozostałym przy życiu synem Karola IV Luksemburskiego. Miejsce narodzin Zygmunta Luksemburczyka nie jest pewne, większość historyków opowiada się za Pragą, część za Norymbergą. Niemal natychmiast po przyjściu na świat stał się przedmiotem dynastycznej polityki ojca, który zaręczył kilkudniowego syna z Katarzyną, córką burgrabiego norymberskiego Fryderyka Hohenzollerna. Zaręczyny nie zakończyły się jednak ostatecznie małżeństwem. W 1373 roku Karol IV Luksemburski przekazał formalnie w lenno swoim synom: Wacławowi, Zygmuntowi i Janowi opanowano niedawno marchię brandenburską. Została ona wkrótce rozdzielona pomiędzy książąt - 11 czerwca 1378 roku Wacław przekazał Zygmuntowi Starą Marchię, Marchię Środkową i Przegnicę wraz z godnością elektora i tytułem arcykomornika Rzeszy, Janowi zaś oddał w posiadanie Nową Marchię.

Jako narzeczony królewny węgierskiej Marii, córki Ludwika I "Wielkiego" i przewidywanej dziedziczką tronu polskiego, 25 lipca 1382 roku w Zwoleniu Zygmunt odebrał hołd możnych jako przyszły król Polski. Po śmierci Karola IV Luksemburskiego w 1378 roku, matka wysłała Zygmunta na dwór węgierski, gdzie miał przebywać, aż do zaślubin z Marią. Po śmierci króla Ludwika I w 1382 roku, wbrew wcześniejszym układom, królowa wdowa Elżbieta Bośniaczka doprowadziła do koronacji Marii na króla Węgier, a 10 czerwca 1386 roku w Székesfehérvár (Białogród Królewski, Alba Regia) również Zygmunt otrzymał tytuł królewski (jego koronacja miała miejsce w dniu zaślubin z Marią 31 marca 1387 roku w bazylice Panny Marii w Székesfehérvár).

Otrzymał staranne wykształcenie, poznał łacinę oraz szereg języków współczesnych (francuski, niemiecki, węgierski, czeski, chorwacki). Jego wychowawcą był humanista florencki Niccolo dei Beccari. Ludwik I "Wielki" zamierzał oddać Marii i przyszłemu zięciowi polski tron, stąd już w 1382 roku powierzył Zygmuntowi Luksemburgowi rządy namiestnicze w tym kraju. Wysłany do Polski Zygmunt nie został jednak wpuszczony do Krakowa, a jego kandydatura jako "Niemca" wzbudziła ogólną niechęć. Po rychłej śmierci Ludwika I "Wielkiego" w 1382 roku, Zygmunt I Luksemburg ponownie usiłował objąć rządy w Polsce, zyskał jednak tylko ograniczone poparcie części szlachty wielkopolskiej. Ostatecznie na polskim tronie zasiadła w 1384 roku Jadwiga, młodsza z córek Ludwika I "Wielkiego". W 1386 roku wydano ją za wielkiego księcia litewskiego Jagiełłę. Od tej pory datowała się wyraźna niechęć Zygmunta Luksemburga do Polski i jego rywalizacja z jej królem - Władysławem II Jagiełłą.

Po niepowodzeniu w Polsce, Zygmuntowi I Luksemburgowi pozostała nadzieja na tron węgierski. Faktyczne rządy w tym kraju przejęła jednak królowa wdowa Elżbieta Bośniaczka i wywodzący się z miejscowego możnowładztwa jej faworyt - Mikołaj Garai. Królowa zwlekała z dopełnieniem małżeństwa córki i podjęła myśl wydania jej za księcia Ludwika, syna króla Francji Karola V "Mądrego" w 1385 roku. Usiłując zbrojnie wymusić uznanie swych praw Zygmunt Luksemburczyk zorganizował armię na Morawach (środki uzyskał, zastawiając miasta brandenburskie oraz korzystając z ograniczonej pomocy starszego brata - króla Niemiec i Czech Wacława I (IV), po czym obległ Budę i doprowadził 15 listopada 1385 rokudo małżeństwa z Marią. Opozycja węgierska wezwała jednak na tron Karola III z Durazzo, przedstawiciela neapolitańskiej linii Andegawenów i kuzyna Marii. W grudniu 1385 roku zajął on Budę dzięki i koronował się na króla, zmuszając Zygmunta Luksemburczyka do ucieczki z kraju. Karol III z Durazzo popadł wkrótce w konflikt z Elżbietą Bośniaczka i w 1386 roku został z jej rozkazu zamordowany. Wywołało to wybuch powstania na Węgrzech, Elżbietę Bośniaczkę i Marię uwięziono. W styczniu 1387 roku królowa wdowa została uduszona.

Wydarzenia te umożliwiły Zygmuntowi Luksemburgowi powrót na Węgry przy pomocy wojsk neapolitańskich. Wiosną 1387 roku uwolnił Marię i 31 marca 1387 roku koronował się na króla Węgier, lecz nie zdołał odzyskać zajętych przez Polskę Rusi Halickiej i Mołdawii. Jego pozycja jako władcy nie była jednak zbyt silna, zwł. po śmierci w połogu Marii Andegaweńskiej w 1392 roku. Usiłując rządzić przy pomocy obcych urzędników i wojsk najemnych, wywołał w 1401 roku powstanie możnych węgierskich. Przez kilka miesięcy król więziony był przez własnych poddanych, uwolniono go dopiero po wypłaceniu wysokiego okupu przez króla Czech Wacława IV. Zygmunt zmuszony był wydać akt amnestii oraz potwierdzić przywileje stanów węgierskich w 1401 roku. W 1403 roku zdołał odeprzeć zagrożenie ze strony Władysława, syna Karola III z Durazzo, który podniósł roszczenia do tronu węgierskiego i został koronowany przy poparciu Bonifacego IX - jednego ze zwalczających się wówczas papieży.

22 maja 1388 roku zastawił Marchię Brandenburską (za wyjątkiem posiadanej przez Jana Zgorzeleckiego Nowej Marchii) swoim kuzynom Jodokowi i Prokopowi na okres pięciu lat, z zastrzeżeniem, że jeśli Marchia nie zostanie przez Zygmunta wykupiona we wspomnianym okresie, przejdzie w dziedziczne władanie Jodoka (Jost). Po śmierci Jana Zgorzeleckiego w 1396 roku Zygmunt wszedł w posiadanie Nowej Marchii, którą 25 lipca 1402 roku odsprzedał Krzyżakom. 17 marca 1396 roku został z nadania Wacława IV wikariuszem generalnym Rzeszy, jednak utracił na rzecz Jodoka godność arcykomornika oraz uprawnienia elektora Rzeszy. Rychło zwrócił się przeciw Wacławowi i po jego usunięciu z tronu niemieckiego w 1400 roku nie wsparł starań brata o odzyskanie władzy.

Za czasów Zygmunta Luksemburga zagrozeniem dla Węgier stała się ekspansja Turcji, podbijającej systematycznie ziemie bałkańskie. W roku 1396 Zygmunt Luksemburczyk zorganizował ogólnoeuropejską krucjatę antyturecką, w której liczny udział wzięło rycerstwo francuskie i burgundzkie. Niekarna armia feudalna Zygmunta poniosła 25 września 1396 roku całkowitą klęskę w bitwie pod Nicopolis nad Dunajem. Sam król ratował się ucieczką i okręzną drogą przez Konstantynopol dotarł na Zachód, a następnie na Węgry. W następnych latach niebezpieczeństwo przejściowo zmalało, wobec najazdu na Turcję władcy mongolskiego Timura "Kulawego", a następnie walk wewnętrznych w tym państwie. Do planów krucjaty Zygmunt powrócił w 1428 roku. Władający wówczas Serbią Jerzy Branković, w zamian za sojusz oddał Zygmuntowi Belgrad, który odtąd na około 100 lat stał się twierdzą osłaniającą południowe pogranicze Węgier. Wspólna wyprawa węgiersko-serbska zakończyła się jednak dotkliwą porażką pod naddunajskim zamkiem Golubac w maju 1428 roku. Zygmunt Luksemburczyk ponownie uciekł z pola bitwy, w której poległ m.in. pozostający w jego służbie najsławniejszy rycerz polski - Zawisza Czarny. W ostatnich latach życia Zygmunta Luksemburczyka nie dochodziło już do poważniejszych walk z Turcją. W 1400 roku nieudolny król rzymsko-niemiecki i czeski Wacław IV Luksemburski został pozbawiony tronu niemieckiego. Zygmunt nie udzielił starszemu bratu wydatniejszej pomocy, starał się natomiast wykorzystać kłopoty Wacława IV Luksemburskiego w Czechach do objęcia rządów w tym kraju. Usiłował nakłonić brata do wyjazdu z Czech i powierzenia sobie władzy namiestniczej.

Gdy Wacław IV Luksemburski wycofał się w ostatniej chwili z planu podrózy do Rzymu, uwięził go w 1402 roku - nie bacząc na niedawną pomoc króla czeskiego we własnych problemach z możnymi węgierskimi. Współpraca obydwu Luksemburgów nie układała się odtąd najlepiej. Już w 1393 roku Zygmunt Luksemburczyk intrygował w sprawie pozbawienia Wacława IV władzy w Niemczech, podejrzewano go też o zamiar otrucia brata. Gdy w 1410 roku zmarł powołany w 1400 roku na tron niemiecki Ruprecht Wittelsbach, Zygmunt zignorował prawa Wacława IV Luksemburczyka i wysunął własną kandydaturę do Korony rzymsko-niemieckiej. 20 września (wedle niektórych opracowań 14 września) 1410 roku na sejmie Rzeszy we Frankfurcie nad Menem głosami trzech elektorów (Trewiru, Palatynatu oraz Brandenburgii) Zygmunt został okrzyknięty królem rzymsko-niemieckim, ubiegł go jednak inny z Luksemburgów - margrabia Moraw Jost (jego kuzyn), który jednak został wybrany 1 października zyskując większe poparcie. Jobst jako pierwszy obrany został królem, zmarł jednak wkrótce, w początkach 1411 roku. W tej sytuacji Zygmunt Luksemburczyk pozostał jedynym liczącym się kandydatem. 21 lipca 1411 roku elektorzy ponownie wybrali go na króla Niemiec, tym razem zgodnie. Krótko przedtem, bo 8 lipca 1411 roku przekazał namiestnictwo w odzyskanej po śmierci Jodoka Brandenburgii burgrabiemu norymberskiemu Fryderykowi VI. Ceremonia koronacji Zygmunta na króla niemieckiego odbyła się 8 listopada 1414 roku w kaplicy pałacowej Karola Wielkiego w katedrze w Akwizgranie. 30 kwietnia 1415 roku przekazał Marchię Brandenburską Fryderykowi VI, odtąd margrabiemu i elektorowi Fryderykowi I.

Zasiadając na tronie niemieckim, Zygmunt Luksemburczyk usiłował zreformować ustrój i administrację Rzeszy. Jego próby umocnienia władzy królewskiej były jednak z góry skazane na porażkę wobec rosnącej samodzielności książąt oraz braku oparcia terytorialnego na obszarze Rzeszy Niemieckiej. Pogrążony wiecznie w kłopotach finansowych, Zygmunt już w latach 1410-1411 zastawił marchię brandenburską swemu zaufanemu zwolennikowi - burgrabiemu norymberskiemu Fryderykowi VI Hohenzollernowi. Ostateczne przekazanie Brandenburgii nastąpiło w 1415 roku, a nowy margrabia panował odtąd jako Fryderyk I. W ten sposób Hohenzollernowie usadowili się trwale w marchii brandenburskiej, co miało wielkie konsekwencje dla przyszłych losów Niemiec i Europy.

Niepowodzenia w Niemczech Zygmunt Luksemburczyk powetował rolą odegraną na soborze powszechnym w Konstancji w latach 1414-1418. Potrzeba zwołania soboru była od dawna podnoszona w łacińskiej Europie, a jego głównym celem miało być przywrócenie jedności kościoła, targanego trwającą od kilkudziesięciu lat schizmą. W pierwszej dekadzie XV wieku o władzę nad kościołem rywalizowało aż trzech papieży. Zygmunt Luksemburczyk pozyskał jednego z nich - Jana XXIII do idei zwołania soboru. Sam król popierał nurt koncyliarystyczny w kościele (pogląd głoszący wyższość soboru powszechnego nad papieżem) i odegrał główną rolę podczas obrad soborowych. W powszechnej opinii właśnie jego zasługą było przywrócenie jedności kościoła, usunięcie trzech zwalczających się papieży oraz doprowadzenie do wyboru na soborze uznanego w większości krajów Marcina V w 1417 roku. Cień na dokonania Zygmunta Luksemburczka w Konstancji rzuciła sprawa czeskiego teologa i reformatora religijnego Jana Husa. Krytykował on stosunki panujące w kościele i zyskał wielu zwolenników w Czechach. Zygmunt Luksemburg zaprosił go na sobór celem przedstawienia i przedyskutowania głoszonych poglądów, gwarantując przy tym osobiste bezpieczeństwo. Już w Konstancji król podejmował próby pogodzenia Jana Husa z soborem, gdy jednak wobec bezkompromisowej postawy uznano reformatora za heretyka, Zygmunt nie uratował go przed śmiercią na stosie w 1415 roku. Był odtąd znienawidzony przez czeskich zwolenników Jana Husa (husytów), zarzucających mu zdradzieckie zwabienie reformatora do Konstancji i wydanie na śmierć. Konsekwencje tego stanu rzeczy Zygmunt Luksemburczyk odczuł po bezpotomnej śmierci króla Czech Wacława IV Luksemburga w 1419 roku. Usiłował objąć należny sobie prawem dziedziczenia tron czeski, spotkał się jednak ze zbrojnym oporem husytów. Czescy panowie nie chcą go jednak i sobór husycki w Czasławiu w 1421 roku decyduje o nieważności jego koronacji. Praski tron nie może jednak długo pozostać pusty. Husyci proponują koronę Władysławowi II, pod warunkiem uszanowania ich wiary. Polski król propozycji jednak nie przyjmuje. Zygmunt Luksemburczyk ogłosił krucjatę przeciwko zrewoltowanym Czechom, zdołał dotrzeć do Pragi i został koronowany 28 lipca 1420 roku, nie udało mu się jednak utrzymać kraju.

9 kwietnia 1420 roku przybył do Świdnicy, która wówczas była punktem zbornym wojsk śląskich i łużyckich przeciwko husytom. Ogarnięte religijno-społeczną rewolucją Czechy nie uznawały jego rządów, panowanie Zygmunta przyjęto natomiast na wiernych katolicyzmowi Śląsku i Łużycach. Kilkanaście następnych lat Zygmunt Luksemburczyk poświęcił na próby pacyfikacji Czech, organizowane przez niego kolejne krucjaty były jednak gromione przez husytów; m.in. bitwy pod Habrem w 1422 roku, Usti nad Łabą w 1426 roku, Domaźlicami w 1431 roku. Pod pozorem walki z husytami książęta niemieccy powołali do Sycia tzw. unię z Bingen. W rzeczywistości związek ten miał na celu przeciwstawienie się finansowym żądaniom Zygmunta i jego próbom wzmocnienia władzy królewskiej w Niemczech. W 1431 roku król poparł plan zwołania soboru powszechnego w Bazylei, widząc w nim szansę umocnienia własnej pozycji i dokończenia reformy w kościele. Nie zdołał jednak odegrać w Bazylei takiej roli, jak przed kilkunastoma laty w Konstancji. Wkrótce zresztą zdystansował się od soboru, który popadł w otwarty konflikt z papieżem Eugeniuszem IV. Korzystny dla Zygmunta okazał się natomiast układ zawarty przez sobór z umiarkowanym skrzydłem czeskich husytów (tzw. kompakty praskie w 1436 roku). W zamian za uznanie postulatów religijnych i zgodę na funkcjonowanie własnego kościoła, umiarkowani husyci (tzw. kalikstyni) przystali na panowanie Zygmunta Luksemburga w Czechach. W ten sposób, po kilkunastu latach zdołał realnie zasiąść na tronie w Pradze. W międzyczasie zaangażował się w sprawy włoskie. Jako król rzymsko-niemiecki miał tradycyjne prawo sprawowania rządów w tym kraju. W rzeczywistości od dawna już władza królewska we Włoszech była iluzoryczna, a realne rządy pozostawały w ręku miejscowych książąt i republik miejskich.

W 1431 roku Zygmunt Luksemburczyk udał się do Włoch, gdzie 25 listopada 1431 roku w katedrze św. Ambrożego w Mediolanie koronował się na króla Longobardów (Italii), a 31 maja 1433 roku w bazylice św. Piotra papież Eugeniusz IV nałożył na jego głowę diadem cesarski. Poza walorami propagandowymi i prestiżowymi, akty te nie przyniosły jednak nowemu cesarzowi większych korzyści. Stosunki Zygmunta Luksemburczyk z Polską i jej królem Władysławem II Jagiełłą układały się różnie. W młodości Zygmunt Luksemburczyk aspirował do polskiego tronu i do końca życia zachował niechęć z powodu odrzucenia jego kandydatury. Pozostawał sojusznikiem głównego wówczas wroga Polski - zakonu krzyżackiego. W ostatnich latach XIV w. przedstawiał plany rozbioru Królestwa Polskiego. W 1410 roku wypowiedział wojnę Polsce, walczącej wówczas z Krzyżakami. Już w 1411 roku przystał jednak na rozejm. W zawartym w 1412 roku układzie w Lubowli oddał Polsce w zastaw starostwo spiskie na pograniczu polsko-węgierskim, zabezpieczając w ten sposób spłatę części okupu nałożonego na zakon po przegranej wielkiej wojnie w latach 1409-1411. Zygmunt nigdy nie zdołał uregulować tego zobowiązania, stąd Spisz pozostał przy Polsce, aż do epoki rozbiorów w XVIII wieku. Po układzie lubowelskim stosunki z Polską układały się przez pewien czas w miarę poprawnie. Pogorszył je bardzo niekorzystny i zaskakujący dla strony polskiej wyrok króla w sporze polsko-krzySackim, wydany w 1420 we Wrocławiu. Polska usiłowała odtąd wygrywać przeciwko Zygmuntowi stronę czeską i szachowała go możliwością sojuszu z husytami. Ze swej strony Zygmunt Luksemburczyka podjął próbę rozerwania unii polskolitewskiej, czemu służyło ofiarowanie w 1429 roku wielkiemu księciu litewskiemu Witoldowi korony królewskiej. Wiozący potajemnie koronę posłowie Zygmunta Luksemburczyka zostali pochwyceni na terytorium Polski, sprawa wywołała jednak kryzys w stosunkach polsko-litewskich (tzw. burza koronacyjna w latach 1429-1430).

Zygmunt Luksemburczyk był dwukrotnie żonaty. Maria Andegaweńska, która wniosła mu Koronę węgierską, zmarła w połogu w 1392 roku. Poślubiona w 1408 roku Barbara Cyllejska urodziła córkę Elżbietę. Okazała się ona jedyną dziedziczką Zygmunta Luksemburczyka i całej dynastii Luksemburgów, której Zygmunt I Luksemburg był ostatnim przedstawicielem. Wydano ją za Albrechta Habsburga, który po śmierci teścia przejął trony niemiecki, węgierski i czeski. Albrecht II Habsburg i Elżbieta nie mogli przez dłuSszy czas doczekać się syna, stąd w Polsce pojawił się plan wydania ich urodzonej w 1436 roku córki za młodszego z synów Władysława II Jagiełły. Naciskany w tej sprawie Zygmunt Luksemburczyk, zwlekał jednak z decyzją. Tymczasem jego żona Barbara, zamierzając zachować władzę królewską po spodziewanej śmierci męSa, podjęła zamysł przyszłego własnego małżeństwa z o wiele młodszym Władysławem III (starszym synem i następcą Władysława II Jagiełły). Planowała wprowadzenie go na trony zajmowane dotąd przez Zygmunta I Luksemburga. Powiadomiony o zamiarach żony, Zygmunt na cztery dni przed śmiercią wydał rozkaz uwięzienia Barbary i zapewnił w ten sposób sukcesję Albrechtowi II Habsburgowi.

Cesarz pochowany został na Węgrzech w Nagyv Rad. Postać Zygmunta Luksemburczyka trudno poddaje się ocenom historyków. Był niewątpliwie mistrzem gry dyplomatycznej. Wiecznie pogrążony w kłopotach finansowych, mający ciągłe problemy z własnymi poddanymi, pozbawiony talentów militarnych, ponoszący spektakularne klęski na polach bitew i często ratujący się niezbyt honorową ucieczką, potrafił jednak oplatać siecią sojuszy i intryg większość władców europejskich. Wielki wpływ wywierał zwł. na politykę środkowoeuropejską. Narzędziem jego oddziaływania stała się przebiegła dyplomacja, rozbudzanie i podsycanie rozdźwięków pomiędzy aktualnymi lub potencjalnymi rywalami oraz stawianie się w roli arbitra. W Polsce Zygmunt Luksemburczyk nie cieszył się najlepszą opinią. Piszący w drugiej połowie XV wieku historyk Jan Długosz zarzucał mu obłudę i perfidię, złożył jednak zarazem mimowolny hołd skuteczności politycznej Zygmunta Luksemburczyka. Król zdołał podnieść autorytet Luksemburgów, nadszarpnięty fatalną polityką jego starszego brata Wacława IV Luksemburga. Wyrazem tego była koronacja cesarska w 1433 roku.

Jego jedynym potomkiem była córka - Elżbieta, małżonka Albrechta II Habsburga, którą uczynił swoją dziedziczką. Niektórzy uważają, że Jan Hunyady, węgierski bohater narodowy i ojciec późniejszego króla Węgier Macieja Korwina, był synem Zygmunta Luksemburczyka z nieprawego łoża.

Ocena panowania tego władcy pozostaje wciąż gorącym tematem dyskusji wielu historyków, są wśród nich tacy, którzy wychwalają postawę Zygmunta jako obrońcy chrześcijaństwa - władcy, który pragnął zjednoczyć świat chrześcijańskiej, aby ten mógł skuteczniej przeciwstawić się naporowi potęgi muzułmańskiej, jak również narastającym ruchom protestanckim. Oponenci nie negują tego poglądu, zarzucają jednak Zygmuntowi Luksemburskiemu wykorzystywanie religijnych instrumentów dla realizacji planów dynastycznych domu luksemburskiego oraz własnych nacjonalistycznych tendencji. Obie strony zgadzają się z tym, że Zygmunt Luksemburski był osobą o wysokiej inteligencji, władcą niezwykle energicznym, o wygórowanych ambicjach. Przyczyn niepowodzeń tego nietuzinkowego władcy upatruje się zarówno w sprzecznościach jego charakteru, jak i w utopijności podejmowanych przez niego przedsięwzięć. Faktem jest, że polityka prowadzona przez Zygmunta doprowadziła do licznych wojen, a w ostatecznym rezultacie przyczyniła się do znacznego osłabienia rządzonych przez niego państw.

Był on duchowym i militarnym przywódca kilku wypraw krzyżowych, które na ogół kończyły się klęską oraz wyprawy przeciw Turkom otomańskim. Wyprawiał się również przeciw czeskim husytom i odniósł porażki pod Witkowem i pod Pragą w 1420 roku, pod Niemieckim Brodem w 1422 roku, pod Ujściem w 1426 roku, pod Tachowem w 1427 roku i pod Domażlicami 1431 roku. Przyczynił się walnie do zwołania soboru w Konstancji w 1414 roku i odegrał podczas niego istotną rolę, doprowadzając do zakończenia Wielkiej Schizmy kościoła katolickiego. Ciemną plamą tej misji Zygmunta pozostaje jego postępowanie wobec sprawy i osoby Jana Husa, którego ostatecznie spalono na stosie, jako heretyka. Prowadzone przez niego wojny wymagały ogromnych nakładów finansowych. Szukając pokrycia dla tych wydatków wyprzedawał dobra królewskie i cesarskie oraz zaciągał liczne długi i nakładał nadmierne podatki

Spędzając większość czasu poza rządzonym przez siebie krajem niewiele zajmował się jego administracją - powołał do tego celu urząd palatyna, który miał to robić w jego zastępstwie. Nie lubiany przez swych węgierskich poddanych starał się zjednać sobie wpływowych popleczników poprzez wynoszenie ich do godności magnackich, doprowadził tym do nadmiernego wzrostu ich znaczenia oraz skłócenia z resztą szlachty węgierskiej; nałożył ogromne podatki na magnatów, ci zaś przenieśli ten ciężar na niższą szlachtę, a ta z kolej na chłopstwo, co doprowadziło do chłopskiego powstania w Transylwanii. Wykorzystując dla swych imperialnych celów ekonomiczne, militarne i polityczne zasoby Węgier, wyczerpał ten kraj tak skutecznie, że jego znaczne osłabienie przyczyniło się do późniejszego uzależnienia od Turcji.

Swój autorytet wzmocnił zwołaniem w 1414 roku soboru w Konstancji, ale jego przewrotne postępowanie wobec Jana Husa podczas soboru w Konstancji, które doprowadziło do spalenia Husa na stosie, wzbudziło powszechne oburzenie i wywołało gwałtowny sprzeciw Czechów wobec zamiaru objęcia tronu czeskiego przez Zygmunta po śmierci jego brata - Wacława IV w 1419 roku. Doprowadziło to w 1420 roku do nasilenia wyniszczających ten kraj wojen husyckich. Opanował Morawy, Śląsk i Łużyce, ale podejmowane od 1420 roku wyprawy na Czechy nie przynosiły rezultatu. Tron czeski Zygmunt uzyskał dopiero w 1436 roku na skutek zdrady kalikstynów (utrakwistów), jednego z ugrupowań husyckich nad taborytami.

Za jego panowania w Rzeszy Niemieckiej umocniły się nowe potęgi terytorialne: Brandenburgia i Saksonia. Najsilniejszą rodziną w Niemczech uczynił on Hohenzollernów. W 1411 roku nadał Brandenburgię Hohenzollernom, którą ostatecznie przekazał w 1415 roku.

Niechętny Polsce, popierając Krzyżaków sprzedał im w 1402 roku Nową Marchię, oraz zaplanował rozbiorów Polski, za pośrednictwem księcia opolskiego Władysława Opolczyka. Plan rozbioru, przedstawiony został wielkiemu mistrzowi Zakonu Krzyżackiego, Konradowi Wallenrodowi w 1392 roku. Przewidywał on rozbiór Polski pomiędzy cesarza rzymskiego, króla Węgier, Zakonu Krzyżackiego i margrabiego Moraw. Plan ten nie został zrealizowany, gdyż sprzeciwili się mu Krzyżacy. Często powoływany na rozjemcę sporu polsko-krzyżackiego w 1410 roku, w latach 1412-1413 i w 1419-1420 (zajmował zmienne stanowisko). W 1410 roku wojska Zygmunta pod dowództwem Ścibora ze Ściborzyc najechały ziemię sądecką, lecz zostały później rozbite w bitwie pod Bardiowem. 8 listopada 1412 roku Zygmunt Luksemburski przekazał Polsce część Spisza w tzw. zastaw spiski.

Zmarł po dłuższej chorobie, zapewne zaawansowanej miażdżycy, 9 grudnia 1437 roku na zamku w Znojmie (południowe Morawy) i spoczął u boku pierwszej żony w katedrze w Nagyvárad (Wielki Waradyn, obecnie rumuńska Oradea).

Powstanie rycerskiego Zakonu Smoka (Ordo equestris Draconis Hungariae) datuje się na 12 grudnia 1408 roku. Obok Zygmunta Luksemburskiego, jego założycielką była druga małżonka króla Barbara Cylejska. Jest to w tym czasie niezwykłe i do dziś nie są znane powody, dla których członkiem zakonu została także kobieta.

Smok na godle ma ranę w kształcie krzyża sławnego męczennika, św. Jerzego, z której płynie krew. Symbol ten wyraźnie nawiązuje do starszego tajnego Zakonu Smoka św. Jerzego, którego członkowie, chrześcijańscy szlachcice, w XIV wieku nastawali na życie groźnego osmańskiego sułtana Murada I.

Zygmuntowi chodzi jednak o coś więcej niż tylko o walkę przeciw atakującym Turkom. Zakładając zakon, dąży do załatwienia kilku osobistych spraw. Chodzi mu o prestiż Królestwa Węgier, ale i swój własny.

Przede wszystkim chce zapewnić sobie poparcie rodzimej szlachty, aby uznała jego pretensje do tronu. Władza Zygmunta, zarówno na Węgrzech (od 1387 roku), jak i później w Czechach (od 1420 roku, ale faktycznie dopiero w latach 1436-1437), była dość niepewna i dla syna Karola IV nie miała początkowo zbyt mocnych fundamentów.

W 1401 roku rodzima szlachta węgierska odważa się nawet wziąć go w niewolę i próbuje pozbawić tronu. "Czeska świnia!" - wyzywają wówczas magnaci jedynego Luksemburga na węgierskim tronie. W Czechach katolicki władca również nie doczeka się uznania, czego powodem jest jego postawa wobec Jana Husa. Tam z kolei przezywany jest "Rudym lisem", choć nie z powodu sprytu, ale ryżej czupryny.

Tymczasem Zygmunt pragnie zostać prawdziwym rycerzem, obrońcą chrześcijaństwa, zdobywcą w imię Jezusa Chrystusa, i właśnie dlatego zakłada świecki Zakon Smoka. W momencie powstania liczy on tylko 24 stałych członków. Oprócz węgierskiego króla królowej założycielami zostają członkowie męskiej ligi, 13 najwyższych dostojników ziemskich i szlachciców oddanych Zygmuntowi. Posiadanie odznaki zakonu wiąże się z określonymi przywilejami. A co, jeśli wejdę w spór z władcą? - zadawało sobie wcześniej pytanie wielu dostojników. Teraz członkowstwo w zakonie gwarantuje im że ewentualny spór między nimi a królem będzie rozwiązany przez sąd polubowny, wybrany przez samą organizację. Członkowie Zakonu Smoka mogą też uczestniczyć w omawianiu interesów państwa. Nie bez znaczenia jest również to, że król zobowiązuje się do zabezpieczenia i ochrony rodziny rycerza po jego śmierci.

W miarę jak rosła potęga Zygmunta (od 1433 roku był cesarzem rzymskim), Zakon Smoka przestawał być zamkniętą wspólnotą. Stał się elitarną organizacją o znaczeniu europejskim. Tyle, że nie wszyscy rycerze, którzy jako członkowie tworzyli jego podstawę, byli mu całkowicie oddani.

Żródła:

Poczet książąt i królów Czech - autor: Przemysław Jaworski

"WITTELSBACHOWIE I LUKSEMBURGOWIE XIV-XV w."- autor: Przemysław Jaworski - 2018

Zygmunt Luksemburczyk w "Wikipedii"

SIGMUND w "MedLands" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk

"3 rycerze Zakony Smoka: UCIEKINIER Z PÓŁNOCY, wesoły śpiewak i KRWAWA BESTIA" - Jan Bauer

27-11-2023

31-12-2021

26-12-2019