Estrydsenowie - dynastia panująca w Danii (w latach 1047-1412), Norwegii (w latach 1387-1412), Szwecji (w latach 1389-1412) i we Flandrii (w latach 1119-1127). Założycielem dynastii był Swen II Estrydsen (panował w latach 1047-około 1076), syn Astrydy (Estrydy), siostry Kanuta "Wielkiego", który usunął rządy norweskie, trwające w Danii od rozpadu imperium Kanuta. Niemal przez cały okres panowania musiał toczyć ciężkie walki z roszczącym pretensje do tronu królem Norwegii Haraldem III "Srogim". W polityce wewnętrznej starał się zerwać z pojęciem króla jako wodza drużyny Wikingów i przekształcić państwo w monarchię feudalną. Popierał rozwój organizacji kościelnej i opierając się na sojuszu politycznym z papieżem Grzegorzem VII, dążył do utworzenia w Danii arcybiskupstwa oraz uwolnienia kraju od zwierzchnictwa Kościoła niemieckiego. Po śmierci Swena panowało kolejno pięciu spośród kilkunastu jego synów. Kontynuujący wzmacniającą państwo politykę ojca Kanut II "Święty" (panował w latach 1080-1086) został obalony i zamordowany w kościele, gdzie szukał schronienia. Kanonizowano go w 1101 roku, co ułatwiło jego bratu, Erykowi I "Zawsze Dobremu" (panował w latach 1095-1103), starania o utworzenie arcybiskupstwa w Lundzie (obecnie w południowej Szwecji), erygowanego ostatecznie w 1104 roku. Trzej pierwsi arcybiskupi: Asser (1104-1137), Eskil (1137-1177) i Absalon (1177-1201) okazali się wybitnymi mężami stanu i odegrali wielką rolę w dwunastowiecznych dziejach Danii. Słabe rządy ostatniego z synów Swena II, Nielsa (panował w latach 1103-1134), otworzyły kilkudziesięcioletni okres wojen wewnętrznych pomiędzy różnymi liniami rozrodzonej dynastii. Zmieniający się szybko królowie często tracili życie w gwałtowny sposób. Jedna z ofiar, zamordowany w 1131 roku książę Kanut "Laward", został w 1169 roku kanonizowany.
Wojna przyniosła osłabienie kraju, najazdy korsarzy słowiańskich, polityczne uzależnienie od Niemiec i próby zniesienia arcybiskupstwa w Lundzie. Pokój przywrócił dopiero pogrobowy syn Kanuta Lawarda - Waldemar I (panował w latach 1157-1182). W 1170 roku polecił on koronować swego małoletniego syna Kanuta. Była to pierwsza w Danii koronacja królewska; uprzednio z nadania cesarskiego koronowano w Niemczech niektórych jego poprzedników. Waldemar ustanowił też dziedziczność tronu według zasady primogenitury (następstwo najstarszego syna), na miejsce dotychczasowej elekcji przez lud i wojsko. Wykluczył przy tym dopuszczane dotąd do dziedziczenia tronu potomstwo z nieprawego łoża. W polityce zewnętrznej zapoczątkował podboje ziem słowiańskich, uzależniając w 1168 roku Rugię (pozostała przy Danii do pierwszej połowy XIV wieku).
Ekspansję na południowe i wschodnie wybrzeża Bałtyku kontynuowali synowie Waldemara I: Kanut IV (panował w latach 1182-1202) i Waldemar II "Zwycięski" (panował w latach 1202-1241), uzależniając książąt zachodniopomorskich i meklemburskich w 1184 roku, podbijając Holsztyn w 1202 roku i Estonię w 1219 roku. Zdobycze okazały się nietrwałe, a podstępnie schwytany podczas polowania przez feudałów niemieckich Waldemar II musiał się ich zrzec w zamian za odzyskanie wolności w 1224 roku. Próba obicia Holsztynu zakończyła się klęską pod Bornhoved w 1227 roku. Przy Danii pozostała tylko Estonia. Resztę życia Waldemar II poświęcił reformom wewnętrznym, zreorganizował skarb i dokonał w 1241 roku kodyfikacji prawa.
W testamencie podzielił państwo pomiędzy pięciu synów, otwierając w ten sposób stuletni okres rozbicia dzielnicowego, osłabienia kraju, zabójstw w obrębie dynastii i walk o władzę. Południowa Jutlandia odpadła przy tym na stałe od królestwa duńskiego, przechodząc w XIV wieku, po wygaśnięciu miejscowej linii Estrydsenów, w ręce niemieckie jako księstwo Szlezwiku. Okres rozbicia dzielnicowego to także czas wzrostu znaczenia feudałów świeckich i duchownych, którym kolejni władcy zmuszeni byli nadawać przywileje stanowe (1251, 1282), oraz bardzo gwałtownych sporów z dążącym do uzyskania wyjątkowych przywilejów Kościołem (w latach 1254-1274 i 1294-1302). Coraz większe znaczenie uzyskiwał, zbierający się od 1251 roku, parlament (Danehof), początkowo dostępny dla wszystkich wolnych, wkrótce jednak zdominowany przez feudałów świeckich i duchownych. Dążący do wzmocnienia swej władzy królowie opierali się na obcych najemnikach, rządach terroru i sojuszach z sąsiednimi książętami niemieckimi. Prowadziło to do ciągłych buntów, wojen domowych i obcych interwencji.
Dużą rolę w ówczesnych dziejach Danii odegrała pomorska księżniczka Małgorzata, córka księcia wschodnio-pomorskiego Sambora II, żona Krzysztofa I (panował w latach 1252-1259), syna Waldemara II i matka Eryka V "Klippinga" (panował w latach 1259-1286), w którego imieniu sprawowała faktyczną władzę. Po nieudanych rządach syna Eryka "Klippinga", Eryka VI "Menveda" (panował w latach 1286-1319), który wyczerpał kraj efemerycznymi podbojami w północnych Niemczech, nastąpił okres bezkrólewia. Brat Eryka, Krzysztof II (panował w latach 1324-1332), zasiadł na tronie za cenę wydania nowych przywilejów dla możnych i Kościoła. Przeciwnicy króla, oskarżając go o ich łamanie, wezwali na pomoc hrabiów Holsztynu. Po rychłej śmierci Krzysztofa okupowany przez Niemców kraj pogrążył się w chaosie i był rozbierany przez sąsiadów (m.in. w 1340 roku Holsztyńczycy odsprzedali Szwecji Skanię). Z upadku podźwignął Danię syn Krzysztofa II, Waldemar IV "Odnowiciel" (panował w latach 1340-1375), zdobywając tron przy pomocy niezadowolonej z anarchii Hanzy (związku północnoniemieckich miast kupieckich). Usunął z kraju wojska niemieckie (trwało wtedy skierowane przeciwko Holsztyńczykom powstanie) i ukrócił anarchię feudalną, nadając Danii formę rozwiniętej monarchii stanowej (umowa z poddanymi z 1360 roku, tzw. Landfreden - Pokój Ziemski). W 1346 roku odstąpił Zakonowi Kawalerów Mieczowych Estonię, w 1360 roku zdołał odzyskać Skanię. Związany sojuszem z Kazimierzem III "Wielkim", uczestniczył w 1364 roku w krakowskim zjeździe monarchów. Zamiar odebrania Hanzie jej rujnujących Danię przywilejów handlowych doprowadził do wojny. Po początkowych sukcesach Waldemar został pokonany przez zorganizowaną przez Hanzę koalicję i musiał uchodzić z kraju. Powrócił za cenę zawartego na ciężkich warunkach pokoju w 1369 roku. Próby odzyskania strat przerwała śmierć króla.
Następcą Waldemara IV został małoletni Olaf, syn jego córki Małgorzaty i króla Norwegii Haakona VI. Od 1380 roku Olaf zasiadał również na tronie norweskim. Rządy regencyjne w obydwu państwach sprawowała Małgorzata, po śmierci syna w 1387 roku koronowana jako Małgorzata I. Okazała się ostatnią, a zarazem najwybitniejszą przedstawicielką dynastii Estrydsenów. W pierwszym okresie rządów zdołała odzyskać terytoria utracone po klęsce Waldemara IV. Musiała jednak przystać na oddanie w 1386 roku Szlezwiku hrabiom Holsztynu, co oznaczało ostateczne oderwanie tej prowincji od korony duńskiej. Wezwana przez powstańców na tron szwedzki, zdobyła go po klęsce króla Albrechta Meklemburskiego pod Falkoping w 1389 roku. Sam Sztokholm stawiał opór aż do 1398 roku. Uwieńczeniem sukcesów Małgorzaty I stało się zawarcie w 1397 roku unii kalmarskiej, łączącej Danię, Szwecję i Norwegię w jedno państwo. Stworzone w ten sposób skandynawskie mocarstwo mogło przeciwstawić się Hanzie i zakonowi krzyżackiemu. W polityce wewnętrznej Małgorzata dążyła do umocnienia władzy królewskiej, znosząc faktycznie Danehof. Następstwo tronu zapewniła wnukowi swej siostry, Erykowi VII Pomorskiemu (panował w latach 1412-1439), koronowanemu jeszcze za jej życia. Eryk nie dorównywał jednak Małgorzacie talentami politycznymi i nie zdołał utrzymać spoistości unii kalmarskiej.
Przedstawicielem tej dynastii we Fladrii, był Karol I "Dobry" (panował w latach 1119 - 1127), syn Adeli, córki Roberta I, hrabiego Flandrii i żony Kanuta "Świętego", króla Danii, wyznaczony przez Baldwina VII na następcę.
Żródła:
"Słownik dynastii Europy" - pod redakcją Józefa Dobosza i Macieja Serwańskiego