Adelaja [Alix, Adelajda z Maurienne] Sabaudzka (urodzona w Saint Jean De Maurienne, Sabudia, około 1100 roku, zmarła w Montmartre, dziś Paryż, 18 listopada 1154 roku) herb
Córka Humberta II "Grubego, Otyłego", hrabiego Sabaudii, hrabiego Maurienne i Gisele Anscarids (Anscarii)-d´Ivrea-de Mâcon-Bourgogne, córki Wilhelma I "Wielkiego"Anscarids (Anscarii)-d´Ivrea-de Mâcon, hrabiego-palatyna Burgundii (Franche Comté)..
Przypuszczalnie między 25 a 30 marca 1115 roku lub między kwietniem a majem 1115 roku w Katedrze Notre-Dame w Paryżu poślubiła Ludwika VI "Grubego, Wojownika, Kłótnika" Robertyng-Capet (urodzon w pałacu nawyspie Cité w Paryżu, między wrześniem a listopadem, między 1080 a 1081 rokiem, zmarł na zamku Bethizy pod Paryżem, 1 sierpnia 1137 roku), hrabiego Vexin, hrabiego Vermandois, koregent Francji, król Francji. Pomiędzy 1138 a 1141 rokiem i 18 listopada 1154 roku poślubiła (w seperacji od 1153 roku) Mathieu I de Montmorency (urodzony w Montmorency, Val d'Oise, Ile-de-France, około 1095 roku, zmarł w Montmorency, Val d'Oise, Ile-de-France, między 2 sierpnia a 31 grudnia 1160 roku), seniora de Montmorency, seniora de Marly, de Feuillarde, de Deuil, de Château-Baffot, d'Espinay, d'Herouville, de Conflans-Sainte-Honorine, d'Attichy, Konnétable Francji.
Adelajda urodziła się około 1092 roku jako córka Humberta II, hrabiego Sabaudii i Maurienne, i jego żony Gizeli Burgundzkiej. Poprzez swoją matkę była siostrzenicą przyszłego papieża Kaliksta II. Był przyrodnią siostrą Joanny Montferrat, która wyszła za mąż na początku 1127 roku za Wilhelma "Clito", tytularnego księcia Normandii, który pod wpływem swojej królewskiej szwagierki po śmierci Karola I "Dobrego" został przez Ludwika VI mianowany hrabią Flandrii - został przeforsowany w sprawie sukcesji, pomimo istnienia innych kandydatów, jak Karls Neffen Arnulf lub Baldwin IV, hrabia Hainaut.
Należał do francuskiej arystokracji (domy książęce) i była idealną kandydatką na żonę króla Ludwika VI, którego małżeństwo Lucienne Rochefort z 1014 roku nie było skonsumowane (zostało unieważnione dopiero w 23 maja 1117 roku przez papieża Paschalis II w Troyes).
Ponieważ dokumenty o wczesnym okresie życia Adelajdy do tej pory nie są znane, pojawia się ona w historiografii dopiero przy okazji jej małżeństwa z 34-letnim królem Ludwikiem VI, nazywany Grubym. Pobrali się pomiędzy 25 a 30 marca 1115 roku w Katedrze Notre-Dame w Paryżu pobłogosławieni przez arcybiskupa Daimbert z Sens. Prawdopodobnie w ten sam dzień lub krótko później Adelajda dostała także przez Daimberta wyświęcona, na królową Francji. Już między 1113 a 1114 rokiem Ludwika VI miał pierwsze małżeńskie plany, ale król kazał na swoją ostateczną decyzję długo czekać. Arcybiskup Ivo z Chartres, wezwał go więc do szybkiego podjęcia decyzji, aby w końcu rodzina królewska miała dziedzica, a tym samym zabezpieczyć ciągłość dynastii. W oczach Ivo Adelajda posiadała szlachetny charakter, odpowiednie pochodzenia i dojrzałość - wszystkie zalety przyszłej królowej i ocenił te cechy w liście do króla.
Adelajda była o wiele młodsza niż mąż, wydaje się, że miała znaczący wpływ na niego i jego rządy. Szczególnie po odsunięciu od władzy kanclerza i seneszala Francji Stefana Garlande, po którego upadku w drugiej połowie roku 1127 jej głównym obowiązkiem stało się intensywne zaangażowanie w sprawy publiczne Ludwika VI.
W ciągu 22 lat małżeństwa mieli dziewięcioro dzieci, z których siedem osiągnęło wiek dorosły:
Filip (urodzony 29 sierpnia 1116 roku, zmarł 13 października 1131 roku), koregent Francji, zmarł na skutek upadku z konia,
Ludwik VII "Młody" (urodzony w 1120 roku, zmarł 18 lub 19 września 1180 roku), koregent Francji, król Francji, po nim potomstwo,
Henryk (urodzony między 1121 a 1123 rokiem, zmarł 13 stycznia 1175 roku), biskup Beauvais, arcybiskup Reims,
Hugo (urodzony prawdopodobnie w 1122 roku, zmarł młodo),
Robert I de Dreux (urodzony między 1124 a 1126 rokiem, zmał między 10 a 12 października 1188 roku), hrabia Dreux, hrabia Perche, po nim potomstw,
Piotr I z Courtenay (urodzony prawdopodobnie w 1126 roku, zmarł między 10 marca 1180 roku a 10 kwietnia 1183 roku), senior de Courtenay, po nim potomstwo,
Konstancja (urodzona prawdopodobnie w 1128 roku, zmarła 16 sierpnia po 1177 roku), hrabina-współwładczyni Tuluzy , żona: Eustachy IV (urodzony około 1130 roku, zmarł 17 sierpnia 1153 roku), książę Normandii, król Anglii; żona: Rajmund V (urodzony w 1134 roku, zmarł w grudniu 1194 roku), hrabia Tuluzy,
Filip (urodzony między 1132 a 1133 rokiem, zmarł 5 września 1161 roku), arcybiskup Paryża,
dziecko (zmarło młodo).
Z Matthieu I de Montmorency Adelaide miała jedną córkę:
Adele (Aelis, Alix) de Montmorency (urodzona między 1103 a 1163 rokiem, zmarła 22 lutego 1237 roku), żona: Guido II de Châtillon-sur-Marne (urodzony około 1120 roku, zmarł 14 sierpnia 1189 roku).
W ciągu swojego pożycia małżeńskiego królewska para wykupiła od mnichów z Saint-Martin-des-Champs ich kościół i ich kaplicę męczenników na szczycie wzgórza Montmartre, i podarowała im w zamian Paryski kościół Saint-Denis de la Châtre, dzięki czemu możliwe było ufundowanie opactwa Mantmartre benedyktynkom w październiku 1134 roku. W czasie swojego życia Adelajda była z tym klasztorze szczególnie związana i wspierała go hojnymi darowiznami, chociaż była inicjatorką powstania około 1150 opactwa benedyktynów w Saint-Jean-aux-Bois dzisiaj w departamencie Oise.
Po śmierci męża 1 sierpnia 1137 roku i wstąpieniu na tron jej syna Ludwika VII pozostała jeszcze przez jakiś czas na dworze, ale potem wycofała się w 1137 lub w 1138 roku do swojej schedy. Najwcześniej w lecie 1138 roku, ale pewnie w 1141 roku wyszła za mąż Adelajda po raz drugi za Mateusza I Montmorency, konetabla Francji. Za jego zgodą powróciła, na krótko przed swoją śmiercią, prawdopodobnie w 1153 roku do ufundowanego przez nią klasztoru Montmartre i została zakonnicą. Tam zmarła Adelajda Sabaudzka 18 listopada 1154 roku w wieku około 62 lat i została pochowana pod wielkim ołtarzem w kościele opactwa Saint-Pierre-de-Montmartre. Jej grób stał się jednym z pierwszych w całej Francji, którego nagrobek zdobi rzeźba pokazująca zmarłego. W 1643 roku został grób Adelajdy za rządów ksieni Marie de Beauvilliers przeniesiony pod chór a za czasów ksieni Françoise-René de Lorraine naprawiony. Nagrobek można jeszcze dziś zobaczyć w kościele.
Żródła:
Adelajda Sabaudzka (Maurienne) w "Wikipedia"
"KAPETYNGOWIE"- autor: Przemysław Jaworski - 2018
ADELAIDE de Maurienne w "Medievan Lands" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
Adelaide de Savoie, de Maurienne w "Geni" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
30-04-2020