
Filip VI Robertyng-Capet-Valois (urodzony w 1293 roku, zmarł w Nogent-le-Roi, 22 sierpnia 1350 roku) herb
Syn Karola I "króla kapeluszy" Robertyng-Capet-Valois, hrabiego de Valois, d'Alençon, du Perche, de Chartres, hrabiego a potem księcia d'Anjou i du Maine, tytularnego króla Aragonii i hrabiego Barcelony i Małgorzaty Robertyng-Capet-d'Anjou Andegaweńskiej, córki Karola II "Kulawego" Robertyng-Capet-d'Anjou, księcia Durazzo, księcia Salerno i seniora Hvar, króla Albanii i księcia Tarentu, księcia Kapui, hrabiego Prowansji, Piemontu i Forcalquier, króla Neapolu i Sardynii, tytularnego króla Sycylii, tytularnego króla Jerozolimy, hrabiego Andegawenii, Maine i Perche, księcia Achai i Morei, pretendenta do tronu na Węgrzech.
Hrabia d'Alençon od 1293 roku do 1325 roku, hrabia de Valois, d'Anjou i par Francji, hrabia du Maine, du Perche, d'Alençon, de Chartres, de Roussillon, książę de Berry i Normandii od 16 grudnia 1325 roku do 1 kwietnia 1328 roku, hrabia de La Roche-sur-Yon od 1313 roku do 1 kwietnia 1328 roku. Regent Francji od 1 lutego do 1 kwietnia 1328 roku, król Francji od 1 kwietnia 1328 roku do 22 sierpnia 1350 roku, regent Nawarry od 6 października 1349 roku do 22 sierpnia 1350 roku.
Poślubił w lipcu 1313 roku w Fontainebleau (per procura), 19 maja 1328 roku (pro futuro) Joannę "Kulawą" Robertyng-Capet-Bourgogne (urodzona w 1293 roku, zmarła w Paryżu, 12 września 1348 roku), córkę Roberta II Robertyng-Capet-Bourgogne, księcia Burgundii i Agnieszki Robertung-Capet, córki Ludwika IX "Świętego" Robertung-Capet, króla Francji. Poślubił 29 stycznia 1349 roku w Brie-Comte-Robert Blankę Robertyng-Capet-d'Evreux (urodzona 1330 roku, zmarła w Neaufles-Saint-Martin, 5 października 1398 roku), córka Filipa III Robertyng-Capet-d'Evreux, króla Nawarry i Joanny II "Małej" Robertyng-Capet, królowej Nawarry, córki Ludwika X "Kłótliwego" Robertyng-Capet, króla Francji.
Wnuk króla Francji Filipa III "Śmiałego" i jego pierwszej żony Izabeli Aragońskiej. Po śmierci Karola IV został wybrany królem Francji i koronowany 25 maja 1328 roku.
W wyniku pretensji do tronu francuskiego zgłaszanych przez jego kuzyna, króla Anglii, Edwarda III, od 1337 roku prowadził z Anglikami wojnę, tzw. wojnę stuletnią (w latach 1337-1453).
Filip urodził się w 1293 roku. Był przedstawicielem bocznej linii Kapetyngów. Jego matka zmarła w 1299 roku ojciec zaś w 1325 roku, po czym odziedziczył hrabstwa Valois, Maine i Andegawenii. Filip był znakomitym rycerzem, który lubił stawać w turniejach. Podobnie jak ojciec, całe życie snuł plany zorganizowania wyprawy krzyżowej.
1 lutego 1328 roku zmarł po ciężkiej chorobie król Karol IV "Piękny", ostatni przedstawiciel głównej linii dynastii Kapetyngów. Nie pozostawił po sobie męskiego potomka, a zgodnie z ustanowionym w 1316 roku prawem tronu Francji nie mogły dziedziczyć kobiety. Jego żona, Joanna d'Évreux, była w tym czasie w zaawansowanej ciąży. Jeśli urodziłaby syna, zostałby on królem. Należało jednak ustanowić regenta na czas ciąży królowej i małoletności potencjalnego króla. W razie gdyby urodziła się córka, regent zostałby kolejnym królem. Po śmierci Karola IV został mianowany regentem w 1328 roku. Dwa miesiące po śmierci króla królowa urodziła córkę, co otworzyło Filipowi drogę do objęcia tronu. Odrzuciwszy pretensje innych kandydatów (szczególnie Edwarda III, króla Anglii, siostrzeńca ostatnich Kapetyngów) Filip VI, jako brat stryjeczny ostatnich władców Francji, objął tron, zapoczątkowując panowanie młodszej linii Kapetyngów - Walezjuszy. Zrezygnował z korony nawarrskiej, oddając ją Joannie, córce Ludwika X, a zatrzymując dla siebie Szampanię i Brie.
Kandydatów do regencji było trzech: Filip d'Évreux, król Anglii Edward III i właśnie Filip de Valois. Filip d'Évreux był wnukiem króla Filipa III i mężem Joanny z Nawarry, córki króla Ludwika X. Jego kandydatura upadła ponieważ nie cieszył się on poparciem parów Francji, a i on sam nie starał się o koronę. Filip de Valois zyskał sobie jego poparcie obiecując przekazać mu i jego żonie królestwo Nawarry. Edward III był synem Izabeli, córki Filipa IV "Pięknego", siostrzeńcem ostatniego króla. Perspektywa objęcia tronu przez Anglika nie spodobała się francuskim panom. Zasadę, że kobieta nie może dziedziczyć tronu Francji rozszerzono również na potomków kobiety. Po utrąceniu angielskiej kandydatury jedynym kandydatem do regencji pozostał Filip de Valois.
Dwa miesiące później, 1 kwietnia 1328 roku, królowa Joanna urodziła córkę, Blankę. Hrabia de Valois został więc królem Filipem VI. Wielu współczesnych uważało, że była to kara za zlikwidowanie zakonu templariuszy, jak i za porzucenie planów krucjatowych przez członków dynastii Kapetyngów. Władza w państwie przeszła w ręce Filipa VI Walezjusza, który zapoczątkował panowanie dynastii Walezjuszy na tronie Francji. Zanim objął on tron, zdołał już dwa razy podnieść krzyż - w 1313 roku z królem Francji Filipem IV i później w 1326 roku. Jako pierwszy władca z dynastii Walezjuszy był zobo wiązany do podtrzymywania tradycji krucjatowych Kapetyngów, w tym ich zapału krucjatowego.
Papież Jan XXII, obserwując zapał króla opublikował dwie bulle. Pierwsza, z datą 16 czerwca 1330 roku, umożliwiała władcy Francji pobie ranie dziesięciny na cel wyprawy krzyżowej przez okres dwóch lat, druga, wydana z datą 5 grudnia 1331 roku, przewidywała udzielenie odpustu zagrze chy władcy Francji i jego krzyżowcom z okazji przeprowadzenia krucjaty. Wówczas również negocjacje w sprawie wyprawy z Filipem VI rozpoczęła Wenecja, której posiadłości w rejonie Morza Egejskiego były zagrożone przez Turków. Król Francji chciał uzyskać od Signorii zapewnienie za bezpieczenia transportu morskiego dla własnych wojsk. Doża zobowią zał się zapewnić okręty, które umożliwiłyby transport 5 tys. rycerzy wraz z ich końmi oraz 1 tys. piechurów oraz zaoferował jako swój udział w wy prawie służbę 4 tys. marynarzy przez okres sześciu miesięcy z żołdem po krytym przez Republikę. Królowi Francji w sprawach morskich doradzali osobiści wysłannicy doży Jan Bellegno, Blaise Zeno i Marino Morosini. Wenecjanie wyrazili również obawę, że zbyt duża liczba nieuzbrojonych uczestników krucjaty, w tym plebsu, żebraków, kobiet, może przysporzyć kłopotów wyprawie, w związku z czym przestrzegali przed płomiennymi kazaniami zachęcającymi masy biedoty do udziału w krucjacie.
Filip VI i jego rycerstwo podnieśli krzyż w dniu 25 lipca 1332 roku. W tym samym roku król Filip VI przedstawił papieżowi projekt wyprawy krzyżowej, której rozpoczęcie przewidywał na 1336 roku i która miała zostać sfinansowana z poboru dziesięciny przez okres kolejnych 6 lat.
Król Francji, przygotowując się do wyprawy, kładł nacisk na kwestię ustanowienia pokoju z sąsiadami, o czym poinformował papieża. Szczegól nie zwrócił uwagę na własne kontakty z Anglią, ale również pracował nad pokojowymi stosunkami pomiędzy Robertem "Mądrym" a Fryderykiem Sycylijskim oraz pomiędzy Genuą a Aragonią. W ten sposób, będąc inicjato rem pokoju, chciał potwierdzić swoją pozycję lidera przyszłej krucjaty.
Obok traktatów krucjatowych omówionych we wcześniejszym rozdziale warto wspomnieć o memoriale krucjatowym autorstwa, pochodzącego z Pawi, Gwidona z Vigevano, wówczas lekarza królowej Joanny Burgundzkiej, a wcześniej medyka cesarza Henryka VII. Jego propozycje zawarte w dziele pt. "Texaurus Regis Francie" zostały spisane w 1335 roku i składały się z dwóch części. W pierwszej części, opierając się na swojej medycznej wiedzy, udzielał on wskazówek Filipowi VI, jak najlepiej zadbać o zdrowie podczas pobytu na Wschodzie. W drugiej części wymienia serię wynalaz ków, często zilustrowanych, które mogłyby być przydatne podczas pobytu krzyżowców na Wschodzie.
Jednak, kiedy Filip VI finalizował swoje przygotowania do wyprawy, Wenecjanie spostrzegali w nich zagrożenie dla własnych interesów. Oczy wiście powstrzymanie korsarstwa tureckiego w rejonie Morza Egejskiego było jak najbardziej w interesie Republiki, to niemniej wyprawa przeciw ko Mamelukom była zagrożeniem dla gospodarki Wenecji.
W 1333 roku doża wysłał do Francji dwóch swoich posłów: Jana Gra deniego oraz Andrzeja Basegio, którzy mieli przekonać króla Francji do przystąpienia do tworzonej przez Wenecję i Papiestwo ligi antytureckiej. Zapewne Signoria liczyła, że jeśli wcześniej skoncentruje działania anty muzułmańskie z dala od Ziemi Świętej, to uda się jej skierować przyszłą krucjatę właśnie w rejon niezagrażający jej handlowi z Mamelukami.
Informacje o planowanej krucjacie docierały również do Armenii, gdzie miejscowy władca Leon V w 1335 roku apelował do Filipa VI o przy spieszenie wyprawy. Niestety, nie wywołało to żadnej reakcji w Europie, lecz jedynie rozgniewało Mameluków, którzy wymogli na królu Armenii przysięgę, że nie będzie zabiegał o wsparcie u Franków z Europy.
Tymczasem Francja przystąpiła do utworzonej ligi morskiej, ale nie uczestniczyła w jej pierwszych sukcesach, gdyż król Francji nie zdołał zgro madzić na czas odpowiednich sił. Niemniej Filip VI na wieść o pierw szym sukcesie ligi, z nadzieją na duży sukces, wypatrywał kolejnej wyprawy. Francuzi przygotowywali okręty w portach Aiques-Mortes i Marsylii. Ponadto okręty rycerzy z Rodos oraz należące do Republiki Wenecji sta ły w portach kreteńskich, czekając na rozkaz wyjścia. Widać było, że ta wyprawa będzie miała jeszcze większy zasięg niż poprzednia ekspedycja. Świadczyło o tym zabezpieczanie aprowizacji dla wojsk we Francji, Neapolu, Sycylii, Krecie iw Grecji. Kiedy wszystko było gotowe do rozpo częcia ekspedycji i kiedy urzędnicy króla Francji przeprowadzali inspekcję galer w porcie marsylskim do króla Filipa VI dotarła informacja, że Anglia przygotowuje się do wojny z Francją. Filip VI musiał od razu wracać do Paryża, aby zgromadzić odpowiednie siły do obrony kraju. Ponadto pro blemy wewnętrzne Francji, brak zainteresowania walką z muzułmanami pośród mieszkańców królestwa i problemy we Flandrii uniemożliwiły wy słanie na Wschód jakiejkolwiek ekspedycji. W ten sposób zakończyły się plany krucjatowe króla Filipa VI, którego wyprawa została odwołana w 1336 roku przez papieża Benedykta XII.
Jedną z jego pierwszych decyzji jako króla Francji, było skazanie na śmierć Pierre'a de Rémy, skarbnika Karola IV, oskarżonego o nadużycia finansowe. Koronacja Filipa odbyła się w katedrze w Reims 29 maja 1328 roku. Całe uroczystości koronacyjne trwały pięć dni. Podczas nich król Filip obiecał hrabiemu Flandrii Ludwikowi I pomoc w odzyskaniu jego hrabstwa, z którego Ludwik został wygnany przez własnych poddanych.
Nowy król (zwany podówczas popularnie "królem znajdkiem") spełnił swoją obietnicę już latem 1328 roku. Na początku sierpnia armia francuska wkroczyła do Flandrii. Rychło odniesiono pierwszy sukces, zdobywając i plądrując Brugię. Wkrótce jednak obóz francuski został znienacka zaatakowany przez Flamandów. Piechota francuska uciekła z pola bitwy, ale rycerstwu udało się przeprowadzić szarżę, która rozbiła flamandzką piechotę. Stłumił powstanie we Flandrii w bitwie pod Kassel, 23 sierpnia 1328 roku. Flandria została poskromiona, a Ludwik I przywrócony do władzy.
Kolejny problemem była sprawa Gujenny, angielskiej enklawy na kontynencie. Po koronacji Filipa król Edward III nie złożył zwyczajowego hołdu. Hołd został złożony dopiero w 1328 i w 1331 roku, aczkolwiek stosunki francusko-angielskie pozostały napięte. Nie określono granic lenna Gujenny, więc francuscy urzędnicy często wtrącali się w sprawy, które Anglicy uważali za własne sprawy wewnętrzne. Oprócz Gujenny i nieprzywoływanych na razie praw Edwarda do francuskiego tronu istniały jeszcze inne przyczyny napięć. Jedną z nich była sprawa Szkocji. W 1333 roku przy poparciu Anglików tron szkocki objął pretendent Edward Balliol. Prawowity król, Dawid II Bruce, uciekł do Francji, która wspierała jego szkockich stronników. Te konflikty, ponowne powstanie we Flandrii (sprowokowane przez Anglię) oraz roszczenia dynastyczne Edwarda III doprowadziły do wojny między Francją a Anglią.
Wkrótce doszło do zerwania między królem Filipem a jednym z jego dotychczas najwierniejszych stronników, Robertem d'Artois, hrabią Beaumont, który podczas uroczystości hołdu Edwarda III w 1329 roku wystąpił z żądaniem do króla o ponownie rozpatrzenie jego sporu ze swoją ciotką, Mahaut, o hrabstwo Artois, które w 1309 roku Filip IV "Piękny" przyznał Mahaut. W 1331 roku Robert został oskarżony o fałszerstwo dokumentów i uciekł z kraju. Po kilkuletniej tułaczce przybył na dwór Edwarda III i zaczął zachęcać go do podniesienia pretensji do francuskiego tronu.
Filip VI kilka razy zażądał od Edwarda wydania Roberta, ale zawsze bezskutecznie. Wreszcie sięgnął po środek ostateczny. 24 maja 1337 roku Filip VI ogłosił konfiskatę Guyenne, a Edward III rozpoczął działania wojenne i przejął zwierzchnictwo nad Flandrią rozpoczynając wojnę stuletnią.
Właściwy początek konfliktu miał miejsce we Flandrii. W 1337 roku hrabia Ludwik I na polecenie Filipa wydał zakaz handlu z Anglią. W odpowiedzi Edward aresztował przebywających w Anglii kupców flamandzkich i nałożył embargo na Flandrię. Hrabstwo stanęło w obliczu ruiny ekonomicznej. W 1338 roku w Gandawie doszło do rebelii. Hrabia Ludwik musiał opuścić kraj, a Flandria poddała się władzy Edwarda III. W 1338 roku Edward wylądował na kontynencie. Udało mu się zyskać poparcie cesarza Ludwika IV, który mianował go wikariuszem cesarskim.
Po sukcesach we Flandrii Anglicy zaatakowali w 1339 roku Pikardię. Filip ruszył przeciwko nim, ale nie zdecydował się na bitwę. Postanowił natomiast zaatakować Anglię. W 1340 roku Edward III ogłosił się królem Francji. Jednak zgromadzona flota została 22 czerwca 1340 roku zniszczona pod Sluys. W lipcu 1340 roku Edward III obległ Tournai. Filip ruszył miastu na odsiecz, ale do bitwy ponownie nie doszło. Edward, trapiony problemami finansowymi, ponownie opuścił kontynent.
Wkrótce pojawił się nowy teatr wojny. W 1341 roku zmarł książę Bretanii Jan III. Nie pozostawił on potomstwa. Do walki o tron przystąpili jego młodszy brat, Jan de Montfort, i bratanica, Joanna de Penthievre, wraz z mężem, Karolem de Blois. Jana popierał Edward III, a Joanna i Karol cieszyli się poparciem Filipa VI. Wojna trwała ponad 20 lat. Ostatecznie na tronie zasiadł syna Jana de Montfort, Jan V.
W 1343 roku mediacji między walczącymi stronami podjął się papież Klemens VI. Edward zażądał pełnej suwerenności dla księstwa Akwitanii, na co nie zgodził się Filip. Wojna trwała więc dalej. W 1345 roku hrabia Derby zaatakował Agenais i zdobył Angouleme. Angielskie siły w Bretanii pod wodzą Thomasa Dagwortha również pustoszyły kraj. Na wiosnę 1346 roku syn Filipa, Jan, książę Normandii, poprowadził wielką francuską ofensywę na Akwitanię.
Tymczasem do Francji ponownie przybył Edward III. Nie wylądował jednak w Akwitanii, ale w nieprzygotowanej do wojny Normandii. Szybko zdobył miasta Caen i Poissy oraz spustoszył całą Normandię. Filip zebrał armię i ruszył za Edwardem, który cofnął się za Sommę. 26 sierpnia 1346 roku poniósł straszliwą klęskę pod Crécy, tracąc większość armii. Edward nie ruszył jednak na Paryż, rozpoczął natomiast oblężenie Calais. W lipcu 1347 roku Filip przybył miastu z odsieczą, ale Edward nie wydał bitwy. Filip odstąpił w sierpniu. Miasto skapitulowało niedługo później.
Klęska pod Crecy i utrata Calais spowodowała, że Stany Generalne odmówiły podatków na planowaną przez Filipa wyprawę do Anglii. W 1348 roku na wyniszczoną wojną Francję spadła kolejna klęska - epidemia czarnej śmierci, która zabiła 1/3 populacji. Wśród ofiar znalazła się królowa Joanna. Filip wkrótce ożenił się ponownie, z młodą i piękną Blanką d'Évreux, narzeczoną swojego syna Jana.
Będący dotąd okazem zdrowia król zmarł już rok po ślubie od, jak to ujął Michelet: "nadużywania uciech cielesnych". Został pochowany w bazylice Saint-Denis w Paryżu. Jego wnętrzności zostały pochowane w paryskim klasztorze dominikanów, a serce w Bourgfontaine-en-Valois. Jego następcą został jego najstarszy syn, Jan II "Dobry".
Podczas panowania Filipa VI rozpoczęła się we Francji w latach 1348-1351 epidemia dżumy (tzw. czarna śmierć), która pogłębiła coraz silniej zaznaczający się kryzys gospodarczy (upadek jarmarków szampańskich, brak pieniądza, spadek produkcji rolnej).
Filip VI był władcą niepopularnym z powodu wzrastających ciężarów podatkowych i ciągłych niepowodzeń wojennych. Mimo ponoszonych klęsk, pozostawił domenę królewską powiększoną o swe apanaże, ziemie otrzymane od Joanny Nawarskiej (Szampania, Brie), Montpellier zakupione od Jakuba II z Majorki w 1349 roku, a także Delfinat nabyty od Huberta II (od tego czasu francuski następca tronu nosił tytuł i herb Delfinatu w 1349 roku).
Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy ożenił się w lipcu 1313 roku. Poślubił wówczas Joannę Burgundzką, córkę księcia Burgundii Roberta II. Joanna była apodyktyczną osobą, która zawsze forsowała swoje zdanie. Według współczesnych to ona faktycznie rządziła Francją. Filip miał z nią sześciu synów i dwie córki. W styczniu 1349 roku poślubił Blankę d'Évreux, córkę hrabiego Filipa d'Évreux. Filip i Blanka mieli razem jedną córkę.
Filip miał również dwóch nieślubnych synów:
Jan d'Armagnac (zm. po 1350 roku),
Tomasz de La Marche (urodzony w 1317 roku, zmarł w 1361 roku), senior de La Marche, syn Filipa i Beatrix de la Berruere.

Żródła:
Filip VI Walezjusz w "Wikipedia"
"POLITYCZNA ROLA KRÓLESTWA CYPRU w XIV wieku" - Łukasz Burkiewicz; Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM, Kraków 2013
"Słownik władców Europy średniowiecznej" - pod redakcją Józef Dobosza i Macieja Serwańskiego
03-05-2020