Karol VII "Zwycięski" Walezjusz [Robertyn-Capet-Valois] (urodzony w Paryżu, 22 lutego 1403 roku, zmarł w Mehun-sur-Yevre, 22 lipca 1461 roku) herb

Syn Karola VI "Szalonego" Walezjusz [Robertyn-Capet-Valois], krola Francji i Izabeli Wittelsbach, córki Stefana III Wittelsbacha, księcia Bawarii.

Hrabia de Ponthieu od 1401 roku do 30 października 1422 roku, członek Rady Królewskiej od 3 września 1401 roku do 14 czerwca 1417 roku, książę de Touraine od 15 lipca 1416 roku do 30 października 1422 roku, delfin (hrabia) Delfinatu i Viennois jako Karol III od 13 kwietnia 1417 roku do 30 października 1422 roku, książę Berry i hrabia de Poitiers, delfin Francji od 17 maja 1417 lub 1419 roku do 30 października 1422 roku, prezydent Królewskiej Rady od 14 czerwca 1417 roku do 30 października 1422 roku, generał-porucznik Francji (Lieutenant-general du Roi) Francji od 6 listopada 1417 roku do 30 października 1422 roku, regent Francji 26 grudnia 1418 roku do 30 października 1422 roku, tytularny książę Luksemburga od 1459 roku do 22 lipca 1461 roku, król Francji jako Karol VII od 30 października 1422 roku do 22 lipca 1461 roku.

Tytulara: Z Bożej łaski Arcychrześcijański król Francji.

18 grudnia 1422 roku w Bourges poślubił Marię Robertyng-Capet-Valois-d'Anjou Andegaweńską (urodzona na zamku w Angers, 14 października 1404 roku, zmarła w opactwie de Chateliers-en-Poitou, 19 lub 29 listopada 1463 roku), córkę Ludwika II Robertyng-Capet-Valois-d'Anjou, tytularnego cesarza Konstantynopola, tytularnego króla Neapolu, tytularnego króla Sardynii, tytularnego króla Sycylii, tytularnego króla Jerozolimy, księcia Andegawenii i Maine, hrabiego Prowansji i Forcalquier, wielkiego para Francji, księcia Ile-de-France, księcia Kalabrii, księcia Kapui, hrabiego Poitou, hrabiego Turyngii, hrabiego Pouilles, seniora Montpellier i para Francji, członka Rady Regencyjnej Królestwa Francji, gubernatora Langwedocji i Guyenne i Jolanty Guilhemid-Sunifred z Urgel, córki Jana I Guilhemid-Sunifred z Urgel, króla Aragonii, Sardynii i Korsyki, księcia Aten, hrabiego Barcelony i Cerdagne.

Do historii przeszedł z przydomkiem "Zwycięskiego", odnoszącym się do wypędzenia Anglików z Francji, jednak współcześni zwali go le Bien-Servi ("dobrze obsłużony"), nawiązując do królewskich doradców, którym zawdzięczał w istocie swoje polityczne sukcesy.

Urodził się 22 lutego 1403 roku w paryskim pałacu Hôtel de Saint-Pol. Jako piąty syn króla Karola VI, młody Karol nie był przewidziany do dziedziczenia tronu Francji. Jednak jego starsi bracia umierali bezdzietnie w bardzo młodym wieku. Jeszcze przed jego narodzeniem zmarli jego dwaj najstarsi bracia, obaj noszący imię Karol (pierwszy w 1386 roku, drugi w 1400 roku). Kolejny z braci, Ludwik, zmarł w roku 1415 roku, a czwarty, Jan, w 1417 roku.

Początkowo został w 1401 roku został hrabią Ponthieu, 15 lipca 1416 roku księciem Turenii, a 3 września przyjęto go w skład Rady Królewskiej. Na scenę polityczną wstąpił w 1417 roku, gdy po śmierci swych braci został delfinem. 13 kwietnia 1417 roku odziedziczył po starszym bracie Janie godność delfina Viennois, zaś 17 maja 1417 lub 1419 roku wszedł w posiadanie należących do zmarłego księstwa Berry i hrabstwa Poitou. Od 14 czerwca 1417 roku prezydował Radzie Królewskiej, a 6 listopada tego roku został mianowany porucznikiem generalnym (namiestnikiem króla) na ziemiach całej Francji. W 1418 roku z poparciem partii armaniackiej został ogłoszony regentem.

14-letni Karol został od razu rzucony w wir wielkiej polityki. Jego ojciec cierpiał na chorobę psychiczną i od lat pogrążony był w obłędzie. O władzę nad Francją walczyły dwa nienawidzące się stronnictwa - armaniaków (popieranych przez delfina) i Burgundczyków. Od 1415 roku Francja była najeżdżana przez króla Anglii Henryka V, który rościł sobie prawa do korony francuskiej. Cieszył się on sympatią stronnictwa Burgundczyków.

10 września 1419 roku w obecności delfina (i zapewne z jego rozkazu) zamordowano jego kuzyna i głównego adwersarza, księcia burgundzkiego Jana "bez Trwogi". W efekcie Burgundczycy sprzymierzyli się z Anglikami, którzy w 1415 roku najechali Francję i do wiosny 1418 zajęli Paryż, zmuszając 28 maja 1418 roku Karola do opuszczenia stolicy. Sprzymierzony z jedną ze stron wojny domowej (armaniakami), opuścił w 1418 roku zagrożony ze strony burgundczyków Paryż.

W swoich młodzieńczych latach Karol był uważany za odważnego dowódcę. Jako delfin tylko raz prowadził armię w polu. Ubrany był w trójkolorowy strój (czerwono-biało-niebieski), a jego znakiem heraldycznym była zaciśnięta dłoń trzymająca obnażony miecz. Podczas tej kampanii musiał jednak zrezygnować z bitwy z Anglikami.

W 1419 roku doszło w jego obecności do zamordowania na moście Montereau księcia Burgundii Jana "bez Trwogi". Konsekwencją tego był sojusz burgundzko-angielski i traktat w Troyes zawartego 20 lub 21 maja 1420 roku, na mocy którego Karol VII został wydziedziczony na rzecz króla Anglii Henryka V. Jego matka, królowa Izabela, podpisała w imieniu swojego niezrównoważonego psychicznie męża traktat w Troyes, który to wydziedziczał jego (delfina) (królowa ogłosiła, że jest nieślubnym dzieckiem) i przekazywał tron Francji siostrze Karola, Katarzynie, która poślubiła Henryka V. Zagrożony Karol uciekł na dwór Jolanty Aragońskiej, która udzieliła schronienia delfinowi i ożeniła go ze swoją córką, Marią.

Osiadł w Bourges, które stało się stolicą niezależnej od Anglików części Francji. Rezydował odtąd w swoich domenach, za siedzibę obierając księstwo Berry z zamkiem Bourges (w owym okresie zyskał u oponentów pogardliwe miano "królika z Bourges"). Ogłoszony królem po śmierci ojca, rządził południową Francją, wolną od obcych wojsk, prowadząc bez większych sukcesów wojnę podjazdową z wojskami angielskimi i burgundzkimi.

26 grudnia 1418 roku został przez arminiaków ogłoszony regentem w imieniu obłąkanego ojca, który wydziedziczył go, podpisując w Troyes traktat pokojowy z królem Anglii Henrykiem V. Po śmierci Henryka V w dniu 31 sierpnia 1422 roku i Karola VI w dniu 21 października 1422 roku, stronnictwo anglo-burgundzkie obwołało królem Francji Henryka VI Angielskiego, podczas gdy w Mehun legaliści ogłosili królem delfina. Wzmożenie oporu w części kraju podporządkowanej Hen­rykowi VI, którego Burgundczycy i Angli­cy koronowali w 1431 roku na króla Francji.

W lutym 1429 roku pojawiła się w otoczeniu delfina Joanna D'Arc, która skłoniła go do udzielenia pomocy oblężonemu Orleanowi przez Anglików. Armaniacy zaczęli odnosić sukcesy. Wydarzenie to stanowiło punkt zwrotny w wojnie stuletniej. Karol VII zająwszy Reims został ukoronowany 17 lipca 1429 roku w katedrze Notre-Dame przez arcybiskupa Renauda de Chartres.

Angielski regent Francji, Jan Lancaster książę Bedford, zrezygnował z prób rozszerzania zdobyczy swojego brata Henryka V i skupił się na obronie angielskich posiadłości we Francji. W 1430 roku Joanna D'Arc dostała się do burgundzkiej niewoli. Karol i jego doradcy nie zrobili nic, aby ją uwolnić. Książę Filip Burgundzki przekazał ją Anglikom, którzy 30 maja 1431 roku spalili ją na stosie jako czarownicę. Egzekucja Joanny nic nie dała Anglikom. Ich władza w północnej Francji chwiała się w posadach. Książę Bedford zmarł w 1435 roku. W tym samym roku w Arras Filip Burgundzki zawarł przymierze z Karolem VII, zaprzestając popierania Anglików, którzy bez Burgundii nie mieli czego szukać na kontynencie.

Po zawar­ciu 21 września 1435 roku w Arras, za cenę daleko idących obietnic, po­koju i sojuszu z burgundzykami i księciem Burgundii Filipem III, w listopadzie odbił Paryż i całą Ile-de-France (1436-1441) i do 1453 roku wyprzeć angielskiego najeźdźcę z całej Francji za wyjątkiem Calais. Następne lata stanowiły nieprzerwany ciąg sukcesów francuskich: bitwa pod Formigny w 1450 roku, ostateczne zajęcie Guyenne w 1453 roku.

Karol VII uśmierzył bunt książąt i wielkich feudałów przeciwnych umacnianiu władzy central­nej (tzw. prageria w 1440 roku). Na zjeździe bisku­pów francuskich w Bourges w 1438 roku prze­prowadził tzw. sankcję pragmatyczną, prze­kazującą królowi kontrolę nad obsadzaniem stanowisk kościelnych i sądami duchow­nymi oraz likwidującą wpływ papiestwa na wewnętrzną politykę Francji. W 1432 roku król założył uniwersytet w Poitiers.

Koszta wojen skłoniły Karola VII w 1432 roku do wpro­wadzenia nowoczesnego systemu podatko­wego (podział Francji na 4 wielkie okręgi podatkowe, wprowadzenie jednolitych po­datków: solnego i pogłównego). Przerwę w działaniach wojennych Karol wykorzystał na reorganizację armii. Pospolite ruszenie feudałów zastąpiono zawodową armią zaciężną. Coraz większą rolę w działaniach armii francuskiej zaczęła odgrywać artyleria. W 1449 roku, w wyniku angielskich wypadów z Normandii, Karol zerwał rozejm. W ciągu kilku miesięcy Normandia powróciła do korony francuskiej. W 1451 roku Anglicy utracili Gujennę. W 1452 roku angielski wódz, John Talbot, I hrabia Shrewsbury, odzyskał Gujennę, ale 17 lipca 1453 roku przegrał bitwę pod Castillon i zginął na polu bitwy. Gujenna ponownie znalazła się w rękach Francuzów. Anglicy na kontynencie zachowali jedynie miasto Calais. Wojna stuletnia dobiegła końca.

Po zbrojnym od­zyskaniu południowo-wschodniej Francji w 1442 roku i zawarciu kolejnego rozejmu z Anglią (To­urs, w 1444 roku) dowodził walkami przeciwko uzbrojonym bandom w Szampanii. W okre­sie rozejmu zakończył rozpoczętą wcze­śniej całkowitą reorganizację wojska fran­cuskiego (m.in. sformowanie 20 kompanii piechoty podlegającej jedynie rozkazom królewskim w 1439 roku. Utworzenie artylerii w 1445 roku, tworząc zaczątki stałej armii.. W ostatnim etapie wojny stu letniej odebrał Anglikom Normandię (1449-1450) i Gujennę (1451-1453). Zdobycie Bordeaux w październiku 1453 roku zakończyło działania zbrojne ten wojny.

Ostatnie lata panowania Karola VII upłynęły na narastającej rywalizacji króla z jego następcą, delfinem Ludwikiem. Ludwik domagał się powierzenia mu realnej władzy, na co nie chciał zgodzić się Karol. Ludwik, przy wsparciu wielkich feudałów, zaczął spiskować przeciwko ojcu. W 1446 roku, kiedy Karolowi urodził się drugi syn (Karol de Berry), Ludwik został wygnany do Delfinatu. Karol VII i Ludwik nigdy już nie spotkali się ponownie. Delfin odrzucił wezwanie ojca do powrotu na dwór i uciekł w 1456 roku pod protekcję księcia Filipa Burgundzkiego. Karol wypowiedział wówczas słowa: "Mój burgundzki kuzyn karmi lisa, który pożre później jego kury".

Ponadto ostat­nie lata rządów poświęcił na odbudowę kraju, zrujnowanego przez wojnę. Prowa­dził wówczas liberalną politykę wewnętrz­ną, dążąc do pojednania z niedawnymi przeciwnikami; dokonał reorganizacji prowin­cjonalnych parlamentów w 1454 roku i rozpoczął szerokie reformy prawne. W 1456 roku za jego staraniem komisja papieska przeprowadzi­ła rehabilitacje: Joanny D'Arc. Ostry konflikt z prowadzącym samodzielną politykę delfinem Ludwikiem doprowadził do ucieczki delfina do Burgundii w 1456 roku, gdzie przeby­wał do śmierci ojca.

W 1458 roku król ciężko chorował, jego nogi były opuchnięte i pokryte ropniami, a usta i szczęka uległy owrzodzeniu. Karol wezwał swojego syna Ludwika aby przybył do ojca, ale Ludwik odmówił i wynajął astrologów, aby przepowiedzieli dokładną godzinę śmierci Karola VII. Król przeżył jeszcze dwa lata.

W lipcu 1461 roku lekarze orzekli, że król nie dożyje sierpnia. Chory i osłabiony król zaczął wszędzie widzieć spiski. Obawiając się otrucia ze strony stronników delfina przestał jeść. Niektórzy historycy uważają, że głodówkę króla spowodował ropień w jamie ustnej, albo nowotwór ust. W każdym razie przez ostatni tydzień swojego życia Karol VII nie jadł i nie pił. Przy łożu śmierci towarzyszył mu najmłodszy syn, Karol.

22 lipca król zapytał towarzyszących mu duchownych: "jaki dzień dziś mamy?". Ci odpowiedzieli mu: "Dzień św. Marii Magdaleny". Król odrzekł na to: "Chwała naszemu Panu, że zechciał powołać do siebie największego grzesznika na świecie w dniu czczącym grzesznicę".

Zmarł w następstwie ciężkiej choroby, z opisów przypominającej ropień jamy ustnej lub raka szczęki, 22 lipca 1461 roku w zamku Mehun-sur-Yevre. Został pochowany w królewskiej nekropolii w bazylice opactwa benedyktynów w Saint-Denis pod Paryżem.

Karol VII doprowadził do wzmocnienia władzy królewskiej i stopniowego ograniczenia wpływu Stanów Generalnych. Ordonanse z 1445 i 1448 roku zreformowały armię. Na mocy sankcji pragmatycznej z Bourges datowanego 7 lipca 1438 roku, pozwalającej na interwencje królewskie w nominacje kościelne, podporządkował sobie kler. Pod koniec jego panowania doszło do buntu arystokratycznego, w którym brał udział następca tronu (prageria z 1440 roku). Oprócz odzyskania terenów zajętych przez Anglię w toku wojny stuletniej, Karol VII wzmocnił także swe wpływy w Lotaryngii. Był człowiekiem zmiennym, ulegającym wpływom otoczenia (m.in. doradcy Georges'owi de la Tremoille, faworycie Agnes Sorel). Panowanie Karola VII przyniosło Francji zwycięstwo w wojnie stuletniej i wzmocnienie prestiżu w Europie.

Z prawowitą małżonką Marią Andegaweńską miał czternąsiogra dzieci, z czego pięciu synów i dziewięcioro córek. Ponadto Karol VII doczekał się potopmstwa z pozamałżeńskiego związku z Agnieszką Sorel "Piękna Agnieszka, Mademoiselle de Beauté" (urodzona zapewne Coudun lub Froidmantel [Fromenteau], między 1420 a 1422 roku, zmarła zamek Mesnil koło Jumieges, 9 lutego 1450 roku), seniorka Beauté-sur-Marne od 1444 roku, dama dworu Marii Andegaweńskiej, córka Jana Soreau (Sorel), kasztelana i seniora de Coudun, seniora de Saint-Gérand, doradcy hrabiego de Clermont i Katarzyny de Maignelay (Maignelas), córki Jana Tristana de Maignelay (Maignelas), seniora i kasztelana Verneuil-en-Bourbonnais:

Maria [Małgorzata] de Valois "Bastard de France" (urodzona między grudniem 1443 a październikiem 1444 roku, zmarła przed 1473 rokiem), legitymizowana w październiku 1458 roku, żona: Oliwera de Coëtivy (zmarł między 1479 a 1480 roku), hrabiego Taillebourga, pana Royan i Saujon, seneszala Gujenny i Saintogne, doradcy i szambelana Karola VII,

Szarlotta de Valois "Bastard de France" (urodzona około września 1446 roku, zmarła z 31 maja na 1 czerwca 1477 roku). legitymizowana 1 (21?) marca 1462 toku żona: Jakuba de Brézé (zmarł 14 sierpnia 1494 roku), hrabiego Maulévrier, marszałka Normandii, doradcę i szambelana królewskiego,

Joanna de Valois "Bastard de France" (urodzona w lutym 1448 roku, zmarła w nieznanym czasie po 1467 roku), legitymizowana przez ojca, żona: Antoni de Bueil (urodzony przed 1461 rokiem, zmarł około 1506 roku), hrabia Sancerre i pan na Bueil, szambelan królewski,

córka (urodzona 3 lutego 1450 roku, zmarła latem (w sierpniu?) 1450 roku).

Ciekawostką jest, iż Karol VII cierpiał na fobię związaną z mostami: "Nie odważył się stąpać po podłodze na piętrze ani przekroczyć drewnianego mostu, jeśli konstrukcja nie znajdowała się w nienagannym stanie" - jak pisał Chastellain. Może się to wiązać z brutalnym mordem dokonanym na księciu Burgundii na moście w Monstereau, do którego notabene sam przyłożył rękę, lub z wypadkiem króla z października 1422 roku na dworze w la Rochelle, kiedy to zapadła się pod nim podłoga.


Żródła:

"WALEZJUSZE"- autor: Przemysław Jaworski - 2018


Karol VII Zwycięski w "twojahistoria.pl" autor: Zespół Fundacji Książąt Lubomirskich


"Słownik władców świata" - Małgorzata Hertmanowicz-Brzoza i Kamil Stepan, Kraków 2005


Karol VII Walezjusz w "Wikipedia" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk

14-06-2023

15-04-2021

31-10-2020

18-10-2020

06-09-2020