d'Albretowie dynastia panująca w królestwie Nawarry w latach 1484-1555. Ród Albret pochodził z południowej Francji (główne posiadłości w Gaskonii, hrabstwo Perigord oraz wicehrabstwo Limoges), a jego panowaniu w Nawarze dało początek w 1484 roku małżeństwo Katarzyny de Foix (żyła w latach 1470-1517), dziedziczki Nawarry (oraz hrabstw Bearn i Foix) z Janem d'Albret (panował jako Jan III w latach 1484-1516). Mariaż ten utrwalał wpływy francuskie w tym pirenejskim królestwie, tym bardziej że Katarzyna była siostrzenicą króla Francji Ludwika XI, a nowy król Nawarry, Jan III d'Albret, był wasalem korony francuskiej z tytułu swoich posiadłości na północ od Pirenejów.
Okres panowania dynastii d'Albret oznaczał dla Nawarry pogłębienie upadku jej międzynarodowego znaczenia, którego początki sięgają już połowy XIII wieku. O utrwalenie swojej dominacji nad Nawarrą rywalizowały Francja i Hiszpania. Następca Jana III, jego syn Henryk II d'Albret (w latach 1517-1555), zwykł był nawet mawiać, że jego królestwo "jest jak pchła, którą usiłują złapać dwie wielkie małpy: królowie Francji i Hiszpanii". Używając tej terminologii, można powiedzieć, że "małpie hiszpańskiej" udało się uchwycić poważną część "nawarskiej pchły". W 1512 roku król Ferdynand II Aragoński najechał Nawarrę, anektując znaczną część jej terytoriów (tzw. Górną Nawarrę).
W ten sposób Nawarra utraciła m.in. swoją starożytną stolicę Pamplonę. Albretom pozostała tylko niewielka część dawnego królestwa, tzw. Dolna Nawarra. Klęska poniesiona z rąk Hiszpanów kazała Albretom tym bardziej szukać wsparcia we Francji. Wyrazem tego są zawierane przez nich związki dynastyczne. Żoną Henryka II d'Albret była Małgorzata, siostra króla Francji Franciszka I. Z tego małżeństwa urodziła się Joanna d'Albret, która w 1548 roku poślubiła potomka Ludwika IX "Świętego", księcia Vendóme, Antoniego de Bourbon. Ich synem był późniejszy król Francji Henryk IV Bourbon.
Panowanie dynastii d'Albret w pewnej mierze przyczyniło się do rozpowszechnienia idei reformacji (kalwinizmu) na terenie nawarskiego królestwa. Co prawda, w większym stopniu niż poddani kalwinizm przyjął nawarski dom panujący. Kalwinizmowi sprzyjała już królowa Małgorzata, żona Henryka II d'Albret. Ich córka Joanna d'Albret wraz ze swoim mężem, księciem Antonim de Bourbon, stali się już zagorzałymi wyznawcami nauki Jana Kalwina. Tę wiarę przekazali swojemu synowi Henrykowi, przyszłemu królowi Francji. Panowanie rodu d'Albret w królestwie Nawarry zakończyło się w 1555 roku wraz ze śmiercią króla Henryka II (nie pozostawił męskich potomków). Tron po nim objął mąż jego córki Joanny - Antoni de Bourbon.
Żródła:
"Słownik dynastii Europy" - pod redakcją Józefa Dobosza i Macieja Serwańskiego