Dynastia Hauteville

Ród szlachecki pochodzenia normańskiego, z którego pochodzili m.in. królowie Sycylii, książęta Apulii i książęta Antiochii. Znani też pod włoską wersją nazwiska d'Altavilla.

Według tradycji wywodzą się od norweskiego wikinga Hialtta, osiadłego w podbitej Normandii, na półwyspie Cotentin w początkach X wieku. Nazwisko pochodzi od nazwy jego niewielkich dóbr Hauteville.

Historycznym założycielem rodu był Tankred de Hauteville (urodzony około 990 roku, zmarł w 1041 roku), prawdopodobnie wnuk Hialtta. Jego liczne potomstwo, niezamożne, lecz przedsiębiorcze i waleczne zdobyło, zwłaszcza w czasie I wyprawy krzyżowej liczne dobra i panowało w kilku państwach. Jego syn Wilhelm "Żelaznoręki" (Guillaume Bras-de-Fer} został w 1042 roku hrabią Apulii i Kalabrii, po którym dobra odziedziczyli bracia: Drogo (1046-1051), Humphrey (1051-1057) i Robert Guiscard (1057-1059). Od Ralfa, wnuka kolejnego syna, Geoffreya, hrabiego Loritello, biorącego udział w podboju normańskim wywodzi się angielski ród szlachecki de Hauteville.

Robert Guiscard został księciem Sycylii, Kalabrii i Apulii, i mianował swego młodszego brata Rogera, który zasłużył się szczególnie odbijaniem z rąk Arabów wyspy, hrabią Sycylii. Syn Rogera został królem Sycylii jako Roger II i założycielem dynastii panującej na Sycylii do 1198. Inni synowie Rogera II byli książętami Bari, Kapui, hrabiami Neapolu i Apulii. Syn Droga, Ryszard de Hauteville, został księciem Salerno, a wnuk Roger - księciem regentem Antiochii. Siostra Rogera, Maria, wychodząc za Joselina de Courtenay, dała początek dynastii hrabiów Edessy. Kolejny syn Tankreda, Onfroi, ożeniony z longobardzką księżniczką dał początek książętom Sorento. Od najstarszego syna Roberta Guiscarda, Boemunda, który został księciem Antiochii, ożenionego z córką Filipa I, króla Francji pochodzą książęta Antiochii i Tarentu.

Córka króla Sycylii Rogera II, Konstancja Sycylijska wyszła za mąż za Henryka, syna cesarza Fryderyka I "Barbarossy". Henryk i Konstancja mieli jednego syna - Fryderyka II, późniejszego cesarza rzymskiego.

Po kądzieli ród de Hauteville skoligacił się z wieloma ówcześnie panującymi dynastiami z Bizancjum, Węgier, Burgundii, Kastylii i Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

Jeśli przekazana przez bizantyjską księżniczkę i dziejopisarkę Annę Komneną historia o wyruszeniu Roberta Giscarda na wyprawę jedynie w towarzystwie pięciu konnych i trzydziestu pieszych wojów jest prawdziwa, to zdobycze i osiągnięcia tego rodu są imponujące.

Dynastia normańska panująca w południowej części Włoch w latach 1042-1194, na Sycylii w latach 1072­-1194 (początkowo jako hrabiowie, a od 1130 roku królo­wie) i w księstwie Antiochii w latach 1098-1163. Nazwa jej pochodzi od majątku Hauteville-la-Guichard w Cotentin (Normandia). Protoplastą rodu był śred­nio zamożny posiadacz ziemski Tankred z Hauteville (zmarł około 1041 roku). Dziedziczne ziemie w Norman­dii nie mogły zapewnić wystarczających dochodów jego dwunastu synom, dlatego też ośmiu z nich udało się do południowych Włoch, by tam szukać szczę­ścia. Walczyli początkowo w służbie książąt lon go­bardzkich przeciwko Bizancjum, zdobywając cenne nadania ziemskie. Jeden z synów Tankreda z Haute­ville, Wilhelm "Żelazne Ramię" (zmarł w 1046 roku), został uz­nany w 1042 roku za przywódcę wszystkich Normanów w Apulii oraz za hrabiego tej ziemi. Twórcą potęgi rodu był młodszy brat Wilhelma, Robert Guiscard (urodzony około 1057 roku, zmarł w 1085 roku), przybyły do Włoch nieco później, w 1046 roku. Po śmierci starszych braci, Drogona (zmarł w 1051 roku) i Humfreda (zmarł w 1057 roku), objął władzę w normań­skiej części Apulii i Kalabrii. W 1059 roku uznał się za lennika papieskiego, otrzymując w zamian od papieża Mikołaja II potwierdzenie swego tytułu książęcego i wszystkich zdobytych przez siebie ziem na połud­niu Włoch (tzw. konkordat z Melfi). Jeszcze za rzą­dów brata Humfreda Robert podjął walkę z Bizantyń­czykami, wypierając ich sukcesywnie z południowych Włoch. W 1060 roku zakończył podbój Kalabrii (zdobycie Reggio), a w 1071 roku Apulii (zdobycie Bari, ostatniego bastionu panowania bizantyńskiego w południowych Włoszech). Pod władzę Roberta dostały się także księ­stwa longobardzkie. Następnie w 1063 roku zajął księstwo Amalfi, a w 1076 roku Salerno, skąd wypędził ostatniego władcę longobardzkiego Gisulfa. Przy podboju Sycylii korzy­stał z pomocy swego najmłodszego brata, Rogera I (zmarł w 1101 roku), któremu nadał w 1072 roku tytuł hrabiego wyspy. Kres panowania arabskiego na Sycylii nastą­pił dopiero po śmierci Roberta Guiscarda. W 1085 roku łupem Rogera I padły Syrakuzy, w 1087 roku Enna, a w 1091 roku Noto, ostatnia twierdza muzułmańska na tej wyspie. W 1091 roku wojska Rogera I wylądowały na Malcie i opanowały ten archipelag po krótkiej walce z Arabami. Od synów Roberta Guiscarda, Boemun­da I (zmarł w 1111 roku), jednego z wodzów pierwszej wypra­wy krzyżowej, i Rogera wywodziły sie dwie linie ro­du. Linia założona przez Boemunda I panowała od 1098 roku w księstwie Antiochii. Jej ostatnią przedstawi­cielką była wnuczka Boemunda I, Konstancja (zmarła w 1163 roku). Jeszcze szybciej wymarli potomkowie Rogera (urodzony w 1085 roku, zmarł w 1111 roku), księcia Apulii i Kalabrii. Ostatni repre­zentant tej linii, Wilhelm (zmarł w 1127 roku). Posiadłości linii apulijsko-kalabryjskiej przeszły pod władanie ga­łęzi sycylijskiej Hauteville'ów, założonej przez hrabiego Sycylii Rogera I. Jego syn Roger II (urodzony w 1105 roku, zmarł w 1154 roku) utworzył z południowych Włoch (Apulia, Kalabria, Kapua, Salerno, Neapol), Sycylii i Malty jednolite i silne pań­stwo normańskie. W 1130 roku został koronowany w Pa­lermo na króla Sycylii przez popieranego przez siebie antypapieża Anakleta II. Jego tytuł królewski uzyskał potwierdzenie ze strony prawowitego papieża Inno­centego II w 1139 roku. Panowanie Rogera II, jego syna Wilhelma I "Złego" (urodzony około 1154 roku, zmarł w 1166 roku) i wnuka Wilhelma II "Dobrego" (żył w latach 1166-1189) określa się jako złotą epokę w dziejach Sycylii.

Królowie normańscy, rządzący spra­wiedliwie, zapewnili państwu rozkwit gospodarczy, polityczny i kulturalny. Przyjęte przez Normanów arabskie wzory systemu fiskalnego zapewniły im wy­sokie dochody. Palermo przeobraziło się w wielkie centrum handlu między Zachodem i Wschodem. Oz­dobą dworu królewskiego byli poeci i uczeni arabscy, m.in. wybitny geograf i kartograf AI-Idrisi. Władcy prowadzili ożywioną działalność budowlaną. Korzy­stając z usług kamieniarzy greckich i muzułmańskich, arabskich dekoratorów oraz bizantyńskich mozaika­rzy, przyczynili się do narodzin odrębnego stylu. Do najbardziej znanych przykładów sztuki sycylijsko-nor­mańskiej zaliczyć można katedrę w Cefalu wybudowaną w 1131 roku, ka­plicę pałacową w Palermo z 1132 roku oraz ufundowany w 1174 roku klasztor Benedyktynów i kościół (obecną katedrę) w Monreale (znajdują się tam jedne z naj­wspanialszych i największych średniowiecznych mo­zaik chrześcijańskich). Roger II i jego następcy uczynili Królestwo Sycylii istotnym czynnikiem europejskiej polityki. Toczyli ustawiczne spory z papieżami i ce­sarzami rzymsko-niemieckimi, wspierali władców chrześcijańskich w Palestynie, rozporządzali potężną flotą, która kontrolowała wschodnią część basenu Mo­rza Śródziemnego, prowadzili liczne wojny zaborcze. W latach 1135-1153 opanowali wyspę Dżerbę i pas wybrzeża tunezyjskiego, rozciągający się od Tunisu aż po Trypolis (utracili te zdobycze w 1160 roku). W 1174 roku zaatakowali Egipt, próbując bez skutku zawładnąć deltą Nilu i Aleksandrią. Podejmowali również wiel­kie wyprawy przeciwko Bizancjum, zajmując przej­ściowo Durazzo (obecnie Durres), Wyspy Jońskie, Ko­rynt, Teby i Saloniki (w latach: 1147-1149 i w 1185-1189). Wymarli w linii męskiej na królu Wilhelmie II "Dobrym" w 1189 roku. Pretendentem do schedy po dynastii normańskiej był syn cesarza Fryderyka I "Barbarossy", król niemiecki Henryk VI, ożeniony z pogrobową córką Rogera II, Konstancją (żyła w latach 1154-1198). W konsekwencji intryg dwor­skich popartych przez papieża Klemensa III, który zaniepokoił się perspektywą podporządkowania połu­dniowych Włoch Hohenstaufom, wyniesiono na tron sycylijski w 1190 roku. Tankreda z Lecce (zmarł w 1194 roku), nie­prawego syna księcia Apulii, Rogera (brat króla Sy­cylii Wilhelma I "Złego"). Sukces przeciwników Hen­ryka VI okazał się krótkotrwały. W 1194 roku Henryk VI, koronował się w Palermo i połączył pod jednym ber­łem Sycylię i państwo niemieckie. Ostatni normański król Sycylii, syn Tankreda z Lecce Wilhelm III, został oślepiony (według innych przekazów - wykastro­wany) i zmarł w więziennym lochu w 1198 roku.


Żródła:

"Słownik dynastii Europy" - pod redakcją Józefa Dobosza i Macieja Serwańskiego