DYNASTIA TRASTÁMARA-D'ARAGONA

Protoplastą dynastii był Henryk, hrabia Trastamara, nieślubny syn króla Kastylii Alfonsa XI. W 1369 roku, po zwycięstwie w wojnie domowej ze swym przyrodnim bratem, królem Piotrem I "Okrutnym", Henryk rozpoczął panowanie w Kastylii jako Henryk II. Jego syn Jan I (1379-1390) poślubił Eleonorę, córkę króla Aragonii Piotra IV "Uroczystego" (1336-1387). Z małżeństwa tego urodził się syn Ferdynand, który w 1412 roku objął władzę w Aragonii jako król Ferdynand I, tym samym zaczynając panowanie dynastii w tym królestwie. Drogę do tronu aragońskiego otworzyła bezpotomna śmierć w 1410 roku ostatniego króla aragońskiego z dynastii barcelońskiej, Marcina I "Ludzkiego" (1396-1410). Bezkrólewie w Aragonii trwało dwa lata, do 1412 roku kiedy Ferdynand powołujący się na pokrewieństwo z królami Aragonii przez swoją matkę, zyskał przewagę nad swym konkurentem do korony Aragonii, Jakubem I hrabią Urgell. Oficjalnie koronę Aragonii przekazały Ferdynandowi stany wszystkich aragońskich prowincji, zgromadzone w miejscowości Caspe. Tam też w 1412 roku sformułowano tzw. ugodę z Caspe. Akt ten zadecydował o tym, że u progu XV wieku w dwóch najważniejszych hiszpańskich królestwach Kastylii i Aragonii panowali władcy z dwóch linii tej samej dynastii Trastamara. Znakomicie ułatwiło to w przyszłości unię obu królestw.

Królowie Aragonii z dynastii Trastamara nawiązywali do wielkich tradycji swoich poprzedników, próbujących umocnić obecność polityczną Aragonii na Półwyspie Apenińskim. Syn Ferdynanda I, król Alfons V "Wspaniały" (1416-1458), w latach 1421-1442 prowadził szereg kampanii, zmierzających do podporządkowania sobie Królestwa Neapolu, realizując tym samym testament neapolitańskiej królowej Joanny, która umierając w 1421 roku, przekazała swoje królestwo władcy Aragonii. Działania te zakończyły się ostatecznie sukcesem.

W 1442 roku Alfons V objął władzę w Neapolu, jego spadkobiercą został tam nieślubny syn Ferrante. Osiągnięciom królów aragońskich w polityce zagranicznej towarzyszył postępujący zamęt wewnętrzny w ich królestwie. Już za panowania Alfonsa V wybuchł konflikt między katalońskim patrycjatem (tzw. stronnictwo Biga) a drobnym mieszczaństwem (tzw. stronnictwo Busca). Niepokoje społeczne w Katalonii pogłębiły się jeszcze za panowania kolejnego króla, Jana II (1458-1479). Nałożyła się wówczas na nie opozycja patrycjatu wobec dążeń Jana II do wzmocnienia władzy królewskiej kosztem katalońskich stanów. Stało się to przyczyną wojny tychże stanów z Janem II w latach 1462-1472. Zakończyła się ona sukcesem króla, który umiejętnie wykorzystał poparcie otrzymane ze strony uboższego mieszczaństwa. Rok 1469 jest datą niezmiernie istotną nic tylko dla wewnętrznych dziejów rodu Trastamara, ale dla całej historii Hiszpanii. Wtedy bowiem doszło do ślubu syna Jana II, Ferdynanda, z dziedziczką tronu Kastylii, Izabelą. Był to krok decydujący na drodze do połączenia się tych dwóch królestw, a tym samym powstania zjednoczonej Hiszpanii. Od 1474 roku Ferdynand panował w Kastylii jako współmałżonek Izabeli, a 5 lat później odziedziczył po ojcu tron Aragonii. Polityczne zjednoczenie Hiszpanii stało się wówczas faktem.

Formalnie jednak do 1516 roku Aragonia i Kastylia były odrębnymi królestwami, zjednoczonymi małżeństwem swoich władców. Ferdynand II Aragoński współtworzył z Izabelą Kastylijską główne sukcesy jednoczącej się Hiszpanii: dokończenie rekonkwisty (w 1492 roku zdobyto Grenadę) oraz początek zamorskiej ekspansji Hiszpanii. Kontynuował także tradycyjną aragońską politykę na terenie południowych Włoch (od 1495 roku skutecznie bronił neapolitańskiego królestwa przed zakusami królów Francji). Konflikt Ferdynanda II Aragońskiego z Francją był również przyczyną jego wyprawy wojennej w 1512 roku przeciw Janowi d' Albret, królowi Nawarry Nawarra pozostawała wówczas w orbicie wpływów francuskich. Kampania ta zakończyła się pełnym sukcesem króla Ferdynanda, który przyłączył wówczas większość nawarskiego terytorium, wraz z jej stolicą Pamploną do Hiszpanii.

Ferdynand II Aragoński zmarł w 1516 roku. Na nim kończy się panowanie dynastii z Trastamara zarówno w Aragonii, jak i w Kastylii. Od 1516 roku w zjednoczonej Hiszpanii władzę przejął Karol Habsburg, późniejszy cesarz Karol V, syn córki Ferdynanda i Izabeli, Joanny "Szalonej", oraz Filipa I "Pięknego" Habsburga, syna cesarza Maksymiliana I.

Królewska dynastia, rządząca w Kastilii w latach 1369-1555, w Aragonie w latach 1412-1516, w Sycylii w latach 1412-1516, w Neapolu w latach 1435-1516 i w Nawarze w latach 1425-1484.

Dynastia Trastamara w Kastilii:

Założycielem dynastii został Henryk (urodzony 13 stycznia 1334 roku, zmarł 29 maja 1379 roku), hrabia Trastamara, pozamałżeński syn Alfonsa XI (urodzony 11 sierpnia 1311 roku, zmarł 26 marca 1350 roku), króla Kastilii w latach 1312-1350 i Eleonory de Gusman (urodzona w 1310 roku, zmarł w 1351 roku). W wyniku długotrwałej wojny z swoim przyrodnim bratem Pedrem I (urodzony w 1334 roku, zmarł w 1369 roku), królem Kastilii w latach 1350-1369, Henryk Trastamara zabił brata i sam został królem Kastilii pod imieniem Henryka II (panował w latach 1369-1379).

1369-1379 - Henryka II,

1379-1390 - Jan I, syn Henryka II,

1390-1406 - Henryk III, starego syna Jana I,

1406-1454 - Jan II, syn Henryka III,

1454-1474 - Henryk IV, syn Jana II,

1474-1504 - Izabela I "Katolicka", córka Jana II,

1474-1516 - Ferdynand V (Ferdynand II Aragoński), mąż i nominalny współwładca Izabeli I, po jej śmierci z przerwami faktyczny regent córki Joanny,

1504-1555 - Joanna "Szalona", córka Izabeli I i i Ferdynand V.

Dynastia Trastamara w Aragonie i Sycylii:

Założycielem dynastii był Ferdynand I (urodzony 27 listopada 1380 roku, zmarł 2 kwietnia 1416 roku), drugi syn Jana I Kastylijskiego. Po upadku w Aragonii rządów Barcelońskiej dynastii w 1410 roku i dwuletniej wojny Ferdynanda I, po swoim siostrzeńcu królu Marcinie I, został wybrany na tron Aragonii i Sycylii.

1412-1416 - Ferdynand I,

1416-1458 - Alfons "Wspaniałomyślny", syn Ferdynand I,

1458-1479 - Jan II, drugi syn Ferdynand I,

1479-1516 - Ferdynand II, syn Jana II.

Dynastia Trastamara w Neapolu:

Założona przez aragońskiego króla Alfonsa V (urodzony w 1394 roku, zmarł 27 czerwca 1458 roku), zdobywając Neapol po śmierci królowej Joanny II. W Neapolu nazwana dynastią Aragońską.

1435-1458 - Alfons I (Alfons w Aragoński), syn Ferdynanda I neapolitańskiego,

1458-1494 - Ferdynand I, pozamałżeński syn Alfonsa I,

1494-1495 - Alfons II, starszy syn Ferdynand I,

1495-1496 - Ferdynand II, syn Alfonsa II,

1496-1501 - Fiedierigo, drugi syn Ferdynand I,

1503-1516 - Ferdynand III (Ferdynand II Aragońskiego).

Dynastia Trastamara w Nawarze:

Założona przez Jana Aragońskiego (urodzony 29 czerwca 1397 roku, zmarł 20 stycznia 1479 roku), drugiego syna króla Ferdynand I aragońskiego, przyszłym aragońskiego króla Jana II. Jan Aragoński ożenił się w 1420 rokuz Blanką (urodzona w 1391 roku, zmarł w 1441 roku), córcą i spadkobierczynią Karola III "Szlachetnego" (urodzony w 1361 roku, zmarł 8 września 1425 roku), króla Nawarry w latach 1387-1425. Razem z swoją żoną Jean wstąpił na tron Nawarry w 1425 roku i kontynuował rządy Nawarrze, nawet po jej śmierci.

1425-1479 - Jan (Jan II Aragoński),

1479 - Eleonorą, córką Jana i Blanki, wyszła za mężem za Gastona Foix, hrabiego Eu.

Kastylijska dynastia panująca w Aragonii w latach 1412-1516. Jej protoplastą był Henryk hrabia Trasta­mara, nieślubny syn króla Kastylii Alfonsa XI (panował w latach 1312­-1350). W 1369 roku, po zwycięstwie w wojnie domowej ze swym przyrodnim bratem, królem Piotrem I, Henryk rozpoczął panowanie w Kastylii jako Henryk II.

Jego syn Jan I (panował w latach 1379-1390) poślubił Leonorę, córkę króla Aragonii Piotra IV "Uroczystego" (panował w latach 1336-1387). Z mał­żeństwa tego urodził się Ferdynand de Antequera, który w 1412 roku objął władzę w Aragonii jako król Ferdynand I, zapoczątkowując tym samym panowanie w tym królestwie dynastii z Trastamara, trwające do 1516 roku. Drogę Ferdynandowi do tronu aragońskiego otworzyła bezpotomna śmierć w 1410 roku ostatniego króla aragońskiego z dynastii barcelońskiej, Marcina I "Ludzkiego" (panował w latach 1396-1410). Bezkrólewie w Aragonii trwało dwa lata, do 1412 roku, kiedy to Ferdynand de Ante­qucra (powołujący się na pokrewieństwo z królami Aragonii przez swoją matkę) zyskał przewagę nad swym konkurentem do korony Aragonii, Jakubem I hrabią Urgell. Oficjalnie koronę Aragonii przekazały Ferdynandowi stany wszystkich aragońskich prowin­cji, zgromadzone w miejscowości Caspe. Tam też w 1412 roku sformułowano tzw. ugodę z Caspe, odda­jącą aragoński tron Ferdynandowi de Antequera. Akt ten zadecydował także o tym, że u progu XV wieku w dwóch najważniejszych hiszpańskich królestwach (Kastylii i Aragonii) panowali władcy z dwóch linii tej samej dynastii (Trastamara). Znakomicie ułatwiło to w przyszłości unię obu królestw.

Królowie Aragonii z dynastii Trastamara nawiązywali do wielkich tradycji swoich poprzedników, próbują­cych umocnić obecność polityczną Aragonii na Półwy­spie Apenińskim. Syn Ferdynanda I, król Alfons V "Wspaniały" (panował w latach 1416-1458), w latach 1421-1442 prowadził szereg kampanii, zmierzających do podporządkowa­nia sobie Królestwa Neapolu (realizował tym samym testament neapolitańskiej królowej Joanny, która umie­rając w 1421 roku, przekazała swoje królestwo władcy Ara­gonii). Działania te zakończyły się ostatecznie sukce­sem. W 1442 roku Alfons V objął władzę w Neapolu, jego spadkobiercą został tam nieślubny syn Ferrante. Osiąg­nięciom królów aragońskich w polityce zagranicznej towarzyszył postępujący zamęt wewnętrzny w ich królestwie. Już za panowania Alfonsa V wybuchł kon­flikt między katalońskim patrycjatem (tzw. stronnic­two Biga) a drobnym mieszczaństwem (tzw. stronnic­two Busca). Niepokoje społeczne w Katalonii pogłębiły się jeszcze za panowania kolejnego króla, Jana II (panował w latach 1458­-1479). Nałożyła się wówczas na nie opozycja patry­cjatu wobec dążeń Jana II do wzmocnienia władzy kró­lewskiej kosztem katalońskich stanów. Stało się to przyczyną wojny tychże stanów z Janem II w latach 1462-1472. Zakończyła się ona sukcesem króla, który umiejętnie wykorzystał poparcie otrzymane ze strony uboższego mieszczaństwa (korzystał także z wydatnej pomocy Francji). Rok 1469 jest datą niezmiernie istotną nic tylko dla wewnętrznych dziejów rodu Trastamara, ale dla całej historii Hiszpanii. Wtedy bowiem doszło do ślubu syna Jana II, Ferdynanda, z dziedziczką tronu Kastylii, Izabelą. Był to krok decydujący na drodze do połączenia się tych dwóch królestw, a tym samym po­wstania zjednoczonej Hiszpanii. Od 1474 roku Ferdynand panował w Kastylii jako współmałżonek Izabeli, a 5 lat później odziedziczył po ojcu tron Aragonii. Polityczne zjednoczenie Hiszpanii stało się wówczas faktem. For­malnie jednak do 1516 roku (czyli do śmierci Ferdynanda II Aragońskiego, Izabela Kastylijska zmarła w 1504 roku) Aragonia i Kastylia były odrębnymi królestwami, zjed­noczonymi małżeństwem swoich władców. Ferdy­nand II Aragoński współtworzył z Izabelą Kastylijską główne sukcesy jednoczącej się Hiszpanii: dokończe­nie rekonkwisty (w 1492 roku zdobycie Grenady) oraz po­czątek zamorskiej ekspansji Hiszpanii. Kontynuował także tradycyjną aragońską politykę na terenie połu­dniowych Włoch (od 1495 roku skutecznie bronił neapoli­tańskiego królestwa przed zakusami królów Francji). Konflikt Ferdynanda II Aragońskiego z Francją był również przyczyną jego wyprawy wojennej w 1512 roku przeciw Janowi d' Albret, królowi Nawarry (Nawarra pozostawała wówczas w orbicie wpływów francu­skich). Kampania ta zakończyła się pełnym sukcesem króla Ferdynanda, który przyłączył wówczas więk­szość nawarskiego terytorium (wraz z jej stolicą Pam­ploną) do Hiszpanii.

Ferdynand II Aragoński zmarł w 1516 roku. Na nim koń­czy się panowanie dynastii z Trastamara zarówno w Aragonii, jak i w Kastylii. Od 1516 roku w zjednoczonej Hiszpanii władzę przejął Karol Habsburg (późniejszy cesarz Karol V), syn córki Ferdynanda i Izabeli, Joanny "Obłąkanej", oraz Filipa I "Pięknego" Habsburga (syna cesarza Maksymiliana I).


Żródła:

"Słownik dynastii Europy" - pod redakcją Józefa Dobosza i Macieja Serwańskiego