Judyta Przemyślidówna (urodzona między 1056 rokiem a 1058 rokiem, zmarła 25 grudnia 1085 roku) herb
Córka Wratysława II Przemyślida, króla Czech i Adelajdy Arpadówny, córki Andrzeja I "Białego, Katolika" Arpada, króla Węgier.
Od 1080 roku została żonę Władysława I "Hermana" Piasta (urodzony około 1043 roku, zmarł 4 czerwca 1102 roku), księcia polskiego.
Po załamaniu się władzy Bolesława Śmiałego, gdy król zbiegł na Węgry, a panowanie przeszło w ręce Władysława Hermana, dwór praski brał czynny udział w polskich wydarzeniach, i to tak dalece, że Wratysław II opanował przejściowo Małopolskę i Kraków. Cesarz Henryk IV zgodził się nawet, aby władca z Pragi koronował się na króla Czech i Polski. Do tego w końcu nie doszło, natomiast córka tegoż Wratysława około 1080 roku przybyła do Polski i poślubiła Władysława Hermana. Miała wówczas dwadzieścia dwa do dwudziestu czterech lat, mąż jej trzydzieści osiem. Matką jej była Adelajda węgierska, córka Andrzeja I i siostra króla Salomona.
Powróćmy do narodzin księcia Bolesława, którym Gali poświęcił strofy swej kroniki. Związek Hermana z Judytą trwał już pięć lat i nadal brakowało potomstwa. Książę chciał mieć syna, gdyż obawiał się, nie bez racji, że dostojnicy kościelni mogą nie uznać praw do sukcesji Zbigniewa. Książęca para wsłuchiwała się pilnie we wszystkie rady, gotowa była przeznaczyć kosztowności, by zjednać nimi nadprzyrodzone moce. Kiedy biskup pomorski Franko opowiedział, że podobno pomaga w tych sprawach święty Idzi, posłali do dalekiej Prowansji, do Saint Gilles nad Rodanem posłów z darami. Zawieziono posąg ze złota wielkości dziecka, złoty kielich, szaty liturgiczne i inne kosztowności. Liczeni dowodzą, że Gali pisał prawdę, gdyż w spisach inwentarza opactwa figurował złoty posążek o wielkości określonej przez kronikarza.
Pogłoski o mocy świętego okazały się nie przesadzone, gdyż niedługo po powrocie posłów, dwudziestego sierpnia 1085 roku, w uroczystość św. Stefana, urodził się wymarzony syn:
Bolesław III "Krzywousty" (urodzonay 20 sierpnia 1086 roku, zmarł 28 październka 1138 roku), książę dzielnicowy, książę Polski, na chrzcie otrzymał imię stryja i pradziada - Bolesław, po śmierci nadano mu przydomek "Krzywousty"; jeszcze w dzieciństwie choroba zniekształciła mu twarz.
Niewiele dochowało się wiadomości o życiu księżnej. Kronikarze - zarówno Gali, jak i czeski Kosmas - mówią o Judycie bardzo pochlebnie. Z ich zapisów wyłania się obraz kobiety o wielkim sercu, wspomagającej potrzebujących, dbającej o biednych, a nawet więźniów. Wykupywała też dłużników od Żydów. (Dzięki Judycie więc dowiadujemy się, że już za pierwszych Piastów Żydzi prosperowali w Polsce dobrze, zajmując się lichwą). Nie wydają się to komplementy bez pokrycia, gdyż Kosmas, jak pamiętamy, bardzo krytycznie wyrażał się o Dąbrówce, także przecież swej rodaczce.
Z postacią Judyty wiążą się dwa średniowieczne arcydzieła pozostające do dziś w polskich zbiorach. Są to dwa foliały, jedne z najcenniejszych zabytków piśmiennictwa zachowane w naszym kraju ewangelistaria - gnieźnieński i płocki. Przedstawiamy te dwa foliały.
Dzieło gnieźnieńskie, zwane też Mszałem świętego Wojciecha, przechowywane w gnieźnieńskiej bibliotece kapitulnej, mieści teksty mszalne - Ewangelie na cały rok kościelny. Rękopis zawiera 20 całostronicowych miniatur, które stanowią najbogatszy cykl figuralny wśród rękopisów romańskich w Polsce. Większość z nich ilustruje dzieje Chrystusa; przepiękne są malowidła przedstawiające pokłon Trzech Króli i wjazd Chrystusa do Jerozolimy.
Szczęście na krakowskim dworze nie trwało długo.W cztery miesiące po porodzie matka opuściła syna i męża na zawsze. Zmarła w Boże Narodzenie 1085 roku, w wieku niespełna trzydziestu lat.
Matka zaś Judyt imieniem, Za dziwnym losu zrządzeniem.
Żródła:
"Małżeństwa królewskie - Piastowie" - Jerzy Besala
"Poczet królów i książąt polskich" - Marek Urbański
"Poczet królowych i żon władców polskich" - Marek Urbański
"Poczet polskich królowych i księżnych" - Zbigniew Satała
"Poczet polskich królowych, księżnych i metres" - Zbigniew Satała
"Polskie królowe" - Edward Rudzki (tom. I).
30-12-2019