Zbysława Światopełkówna Rurykowiczówna (urodzona w 1085 roku, zmarła zapewne między 1109 rokiem a 1112 rokiem) herb
Córką Światopełka II Rurykowicza, wielkiego księcia kijowskiego i dawnej nałożnicy (późniejsza pierwsza żona).
Miedzy 16 listopada 1102 roku (może 1103 roku) poślubiła Bolesława III "Krzywoustego" Piasta (urodzony 20 sierpnia 1085 roku, zmarł 28 października 1138 roku), księcia Królestwa Polskiego.
Zbysława, pierwsza żona Bolesława, pochodziła z Rusi. Małżeństwo to, jak większość związków monarszych w średniowieczu, zostało zawarte dla osiągnięcia politycznych celów. Narzeczeni prawdopodobnie zobaczyli się pierwszy raz przed samym ślubem. Sojusz poparty małżeństwem mógł się okazać korzystny dla obu stron. Teść Bolesława, ze względu na trudną sytuację w kraju, liczył na pomoc sąsiada. Zagrażali mu bowiem bracia, zawistnym okiem na jego dzielnicę spoglądali bratankowie, od wschodu groziły ciągłe najazdy Połowców. Niemniej Ruś w dalszym ciągu liczyła się w ówczesnych kombinacjach politycznych. Nadto tradycyjnie już księżniczki ruskie otrzymywały bogate posagi, co w każdym przypadku mogło się przydać.
Na zawarcie tego związku musiał się zgodzić papież, ponieważ pomiędzy narzeczonymi istniało pokrewieństwo trzeciego stopnia: ich pradziadkiem był Mieszko II. Przeszkoda ta została usunięta, bo Paschalis II udzielił potrzebnej dyspensy. Wiemy od Galla, że bardzo aktywny w staraniu się o przychylność Stolicy Apostolskiej był kanonik krakowski Balwin, który jeździł w tej sprawie do Rzymu, przywiózł zgodę i dodatkowo dla siebie nominację na biskupa w Krakowie.
Zaślubiny przypadają na sam początek panowania Bolesława. 16 listopada 1102 roku dwór ruski postanowił wysłać Zbysławę do Polski, krótko potem orszak panny młodej wyruszył z Kijowa i na początku następnego roku dotarł do Krakowa. Wnet urządzono bardzo huczne wesele. Gali pisze, że "osiem dni przed ślubem i tyleż dni po oktawie zaślubin bez przerwy rozdawał waleczny Bolesław podarunki, jednym mianowicie szuby i futra kryte suknem i obramowane złotą frędzlą, książętom szaty, naczynia złote i srebrne, innym miasta i zamki, innym wreszcie wsie i włości". Zbigniew odmówił przybycia na ślub brata.
Zbigniew postąpił przy tej okazji bardzo przewrotnie. Chciał skorzystać z pewnego zamieszania, jakie zawsze towarzyszy tego typu uroczystościom, udał się do Czech i tam namawiał księcia Borzywoja do najazdu na Polskę. Czesi wyruszyli nawet z wyprawą, ale z niewiadomych przyczyn zawrócili.
Zbysławie wiodło się w Polsce zapewne dobrze, gdyż kronikarze sławili jej męża nie tylko dla jego walorów militarnych, ale też rozpisywali się o jego szczodrobliwości. Gali powiada, że z okazji Wielkanocy "...ileż jałmużny (książę) nadał ubogim, ile ozdób po kościele i ołtarzach ! Skrzynkę ze złota dla relikwii męczennika uczynić kazał, w której mieściło się 80 grzywien czystego złota, nie mówiąc o perłach i drogich kamieniach nie mniejszej niż złoto ceny. Z biskupów, wielmożów, kapelanów, niezliczonych rycerzy, każdego ze znaczniejszych, a nawet mniejszych kosztownymi ozdobił szatami. Z kanoników świętego męczennika, z kustoszów i służby kościelnej, ba, zmieszczan samego grodu wszystkich, nikogo nie wyłączając, szatami lub końmi, lub innymi darami uczcił, każdego wedle czci i urzędu...".
Pierwsza żona Bolesława żyła w Polsce około dziesięciu lat. W 1105 roku przyszedł na świat pierwszy ich syn:
Władysław "Wygnaniec" (urodzony w 1105 roku, zmarł 30 maja 1159 roku), zwierzchni książę-senior Polski, wielki książę krakowski, książę łęczycko-sieradzki, książę część Wielkopolski z Kaliszem i Gnieznem, zwierzchni książę Pomorza Gdańskiego i Pomorza Zachodniego, dziedziczny książę śląski, po nim potomstwo.
Potem urodziło się jeszcze dwoje dzieci:
syn (urodzony w latach 1107-1108, zmarł po 1109 roku),
córka (urodzona przed 1111 roku, zmarła po 1124 roku), żona: Wsiewołoda Dawidowicza, księcia muromskiego nad dolną Oką.
Dokładnej daty śmierci Zbyslawy nie znamy. Balzer przypuszcza, że zmarła ona pomiędzy 1109 a 1112 rokiem. Długosz napisał z właściwą sobie poetyką, że Bolesław, wracając z wyprawy czeskiej 1108 roku, zastał ją na marach.
Żródła:
"Poczet królów i książąt polskich" - Marek Urbański,
"Poczet królowych i żon władców polskich" - Marek Urbański,
"Poczet polskich królowych i księżnych" - Zbigniew Satała,
"Poczet polskich królowych, księżnych i metres" - Zbigniew Satała,
"Polskie królowe" - Edward Rudzki (tom. I).
06-04-2024
05-10-2020