herb Mach I
Inna nazwa: Księżyc odmienny, Leliwa odmienny
Podstawowych wariantów tego herbu istniało przynajmniej trzy, z czego każdy występował również w kilku wariantach. Opisy z wykorzystaniem zasad blazonowania, zaproponowanych przez Alfreda Znamierowskiego:
Blazon: W polu błękitnym półksiężyc srebrny, nad którym gwiazda złota. W klejnocie nad hełmem bez korony trzy gwiazdy złote (2 i 1).
Kaszubski herb szlachecki, odmiana herbu Mach. Według Przemysława Pragerta część spośród jego wielu wariantów to odmiany herbu Księżyc lub Leliwa.
Najwcześniejsze wzmianki: Najstarsze przedstawienie herbu pochodzi z Wielka Mapa Księstwa Pomorskiego Lubinusa z 1618 roku (wariant Ic). Wariant ten wymieniają jeszcze Nowy Siebmacher i Anton Leo von Mach (Untersuchungen über das Wappen der kassubischen Familie von Mach). Najpowszechniejszy wariant I wymieniają: Nowy Siebmacher, Ledebur (Adelslexikon der Preussiche Monarchie), von Mach, a z polskich heraldyków Seweryn Uruski (słownie, w Rodzina Herbarz szlachty polskiej). Wariant Ia wymienia Fritz von Poblotzki (Die Ursprünge des Hause Poblotz), pochodzi onz pieczęci z XVIII-XIX wieku, możliwe że należącej do jakiegoś Augusta bądź Albrechta Macha. Identycznej pieczęci użył w 1904 roku August von Poblotzki. Wariant Ib wymienia von Mach. Wariant Id wymieniany jest przez Genealogisches Handbuch des Adels, zaś Id przez Nowego Siebmachera.
Nazwisko tej kaszubskiej rodziny szlacheckiej ma pochodzić od imienia Maciej. Wzmiankowani po raz pierwszy w 1568 roku w Lublewie (synowie Lorenza Macha - Hanns, Blasius, Hilger, Georg). Dokumenty z wieków XVI-XVII potwierdzają jeszcze posiadanie przez rodzinę działów we wsiach: Słuchowo, Świchowo i Słajkowo. Posiadali też części wsi Podjazy i Chośnica (XVI wiek). Machowie podzielili się na kilka linii: A (Słuszewo, Choczewko), B (Słuszewo, Jawory), C (Lublewo), D (Kętrzyn, Słuszewo), E (Milwino) i F (Krajenka).
Wśród części tych linii ustaliły się konkretne odmiany czy warianty tego herbu. Część z nich omawiają artykuły Mach II i Mach III. Herb Mach odmienić miała linia Machów z Podjazów poprzez spowinowacenie z Podjaskimi i dołączenie elementu ich herbu (strzały) do herbu własnego.
Herbowni: Mach, Machow, Machowski. Ponadto, rodzina używała licznych przydomków odmiejscowych: Słuszewski, Milwiński, Lublewski, Swichowski, Słajkowski (Słowikowski), zachowując Mach jako przydomek.
Odmiany herbu:
herb Mach Ia
Inna nazwa: Księżyc odmienny, Leliwa odmienny, Pobłocki III, Poblotzki
Blazon: Księżyc jest z twarzą, barwy nieznane, bezpośrednio nad tarczą korona szlachecka, z której klejnot: trzy pióra strusie.
herb Mach Ib
Blazon: W miejsce gwiazdy słońce z twarzą.
herb Mach Ic
Inna nazwa: Machow, Księżyc odmienny
Blazon: Godło na opak, hełm ukoronowany.
herb Mach Id
Blazon: Godło w lewo, gwiazda srebrna, hełm ukoronowany, labry podbite złotem.
herb Mach Ie
Blazon: Nad księżycem trzy gwiazdy (1 i 2).
herb Mach II
Inna nazwa: Księżyc odmienny, Mach-Słuszewski
Blazon: W polu błękitnym półksiężyc srebrny, nad którym trzy takież gwiazdy (1 i 2). W klejnocie nad hełmem w koronie trzy strzały srebrne w wachlarz.
Najwcześniejsze wzmianki: Wariant II wzmiankują: Nowy Siebmacher, Genealogisches Handbuch des Adels, Anton Leo von Mach (Untersuchungen über das Wappen der kassubischen Familie von Mach) i Ledebur (Adelslexikon der Preussiche Monarchie). Wariant IIa wzmiankuje Bagmihl (Pommersches Wappenbuch), von Mach i Cramer (Geschichte der Lande Lauenberg und Bütow). Warianty b i d wzmiankuje Nowy Siebmacher. Wariant c wzmiankuje von Mach. Wariant e wzmiankuje Genealogisches Handbuch des Adels.
Herb Mach odmienić miała linia Machów z Podjazów poprzez spowinowacenie z Podjaskimi i dołączenie elementu ich herbu (strzały) do herbu własnego. Wariant II przynależał Machom-Słuszewskim osiadłym w Jaworach i Choczewku od XVIII aż do XIX wieku. Wariant b przynależeć miał Machom-Podjaskim z Podjaz, osiedlonym także w Borku koło Kartuz. Wariant d miał być używany przejściowo przez niektórych Machów w XIX wieku. Wariant e miał być używany przez Machów z Krajenki, których część osiadła w XIX wieku w USA.
Herbowni: Wariant II przynależeć miał do Machów-Słuszewskich, wariant IIb do Machów-Podjaskich, wariant IIe do Machów z Krajenki, pozostałe do niesprecyzowanych Machów.
herb Mach IIa
Inna nazwa: Księżyc odmienny.
Blazon: W polu srebrnym księżyc z twarzą złoty, nad którym trzy takież strzały w wachlarz, z prawej takaż gwiazda. W klejnocie nad hełmem bez korony trzy gwiazdy złote (2 i 1).
herb Mach IIb
Inna nazwa: Księżyc odmienny, Mach-Podjaski.
Blazon: W pole błękitne, księżyc i strzały srebrne, dodatkowa gwiazda z lewej i w klejnocie trzy strzały na opak w wachlarz.
Herbowni: Mach-Podjaski.
herb Mach IIc
Inna nazwa: Księżyc odmienny
Blazon: W pole błękitne, gwiazdy 2 i 1, brak korony na hełmie i strzały bez opierzenia.
herb Mach IId
Inna nazwa: Księżyc odmienny, Leliwa odmienny
Blazon: W pole błękitne, godło na opak, gwiazda pojedyncza, złota.
herb Mach IIe
Blaozn: W pole błękitne, brak korony na hełmie i strzały na opak.
Herbowni: Mach z Krajenki.
herb Mach III
Blazon: Na tarczy dzielonej w krzyż w polach I i III błękitnych, półksiężyc srebrny na opak, pod którym gwiazda złota, w polach II i IV, błękitnych, księżyc z twarzą srebrny, nad którym trzy takież strzały w wachlarz między dwiema gwiazdami złotymi w pas. Herb posiada dwa hełmy bez korony z klejnotami: w prawym trzy gwiazdy złote (1 i 2), w lewym trzy strzały srebrne w wachlarz. Labry błękitne, pobite złotem.
Najwcześniejsze wzmianki: Wymieniany przez Nowego Siebmachera. Herb powstał prawdopodobnie w XIX wieku z połączenia herbów Mach i Mach II być może w wyniku skoligacenia gałęzi rodu używających tych herbów. Używany przez bliżej nieokreślonego członka rodziny Mach.
Najwcześniejsze wzmianki: herb Mach odmienić miała linia Machów z Podjazów poprzez spowinowacenie z Podjaskimi i dołączenie elementu ich herbu (strzały) do herbu własnego. Wariant II przynależał Machom-Słuszewskim osiadłym w Jaworach i Choczewku od XVIII aż do XIX wieku. Wariant b przynależeć miał Machom-Podjaskim z Podjaz, osiedlonym także w Borku koło Kartuz. Wariant d miał być używany przejściowo przez niektórych Machów w XIX wieku. Wariant e miał być używany przez Machów z Krajenki, których część osiadła w XIX wieku w USA.
Żródła:
herby Polskie
Herby Polskie
Herby Polskie
"Herbarz Polski - od średniowiecza do XX wieku" - Tadeusz Gajl