Albrecht Fryderyk I Hohenzollern (urodzony na zamku w Neuhausen (obecnie Gurjewsk) nieopodal Królewca (obecnie Kalingrad) [Königsberg], 29 kwietnia 1553 roku, zmarł na zamku Fischhausen w Prusach (pol. Rybaki, obecnie Primorsk w obwodzie kaliningradzkim), z 27 na 28 sierpnia 1618 roku) herb
Syn Albrechta Hohenzollerna, księcia w Prusach i Anna Maria Welf von Braunschweig-Calenberg-Göttingen, córki Eryka I "Starszego" Welf, księcia brunszwickiego na Calenbergu.
Książę w Prusach od 20 marca 1568 roku do 27 sierpnia 1618 roku (nominalnie do 1578 roku).
W katedrze w Królewcu (obecnie Kaliningrad) [Königsberg], 14 października 1573 roku poślubił Marię Eleonorę von der Marck (urodzona na zamku w Cleves, z 16 na 17 czerwca 1550 roku, zmarła na zamku w Królewcu [Königsberg (obecnie Kalingrad)], 1 czerwca 1608 roku), córkę Wilhelma V "Bogatego" von der Marck, księcia Jülich-Cleves-Berg i arcyksiężniczki Marii Habsburg, córki Ferdynanda I Habsburga, cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, króla Węgier i Czech, arcyksięcia Austrii.
Ostatni Hohenzollern z linii pruskiej.
"Łaskawy, głupi Pan", jak go tytułowali pruscy poddani lub, jak sam zwykł podpisywać się: "biedny cierpiący książę w Prusiech".
Urodził się jako jedyny syn 63-letnięgo Albrechta Hohenzollerna, od 1525 roku lennika Korony Polskiej, i 19-letniej Anny-Marii Brunszwickie. Pomimo iż w rodzinach obydwojga rodziców częstokroć występowały przypadki ciężkich upośledzeń i chorób umysłowych, a matka Anna-Maria miała zdradzać objawy silnej histerii i pociągu do alkoholu, młody książę we wczesnych latach swego dzieciństwa był "zdrów i rześki".
Jedną z przyczyn jego późniejszej, melancholii upatrywano we wstrząsie, jakiego doznał w wieku 15-lat wskutek przedwczesnej śmierci obojga rodziców. Zwłaszcza pogłoski o rzekomym otruciu księżnej Anny-Marii i musiały z czasem rzutować na silną manię prześladowczą, obawy przed spożyciem trucizny w hostii i rzekomym zamachem na własne życie. Choroba z objawami obłędu i próbami samobójczymi ujawniła się wyraźnie na przełomie 1572-1573, a jej natężenie przypadło na okres poprzedzający ceremonię zaślubin z Marią Eleonorą, córką nadreńskiego księstwa Julich-Kleve. Małżeństwo postrzegane było zresztą przez środowisko dworskie i medyków, jako jedno z remediów mających wyrwać księcia ze stanu "martwoty i obojętności". Przyszła małżonka miała dowiedzieć się o jego umysłowej słabości już w drodze do Prus. Mimo to zdecydowanie oparła się naciskom swego ojca, księcia Wilhelma, który chciał, aby zawrócili do domu. Jej zdaniem byłoby to równoznaczne z niedochowaniem wierności.
Możliwe jest jednak jeszcze inne wytłumaczenie tej decyzji. Otóż przyczynić się mogła do tego desperacja księżniczki wynikła z jej trudnych układów rodzinnych. Po pierwsze jako zagorzałej luterance nie spodobały się jej prokatolickie sympatie rodzeństwa; po drugie zaś niepokój budziły choroby jej rodziców: cierpiącej na umyśle matki, notabene córki sławnej księżnej Joanny "Obłąkanej", oraz księcia Wilhelma, któremu choroba psychiczna wnet uniemożliwiła sprawowanie rządów nad własnym księstwem. W trakcie wesela swej córki w Królewcu 14 października 1573 roku zachowywał się w sposób niezrównoważony - "polecił obcinać i sam obcinał siedzącym przy stole gościom długie brody".
Mimo choroby i początkowych opinii lekarzy o niezdolności księcia do wypełniania obowiązków małżeńskich, związek okazał się udany. Źródła przedstawiają Marię-Eleonorę jako wzorową żonę, a jej częsta korespondencja z dworami Rzeszy w sprawie przysłania medykom nowych leków czy nawet amuletów (słynnego medykamentu leczniczego, zwanego Bezuar, będącego w posiadaniu cesarza Rudolfa II). Szczególnie, gdy do objawów umysłowych dołączyły niedomagania czysto fizyczne księcia: procesy gnilne w jamie ustnej oraz obrzęki i opucrmzny, które wskazują na skrofulozę.
Większą część swego dorosłego życia spędzał Fryderyk Albrecht na dziecinnych rozrywkach. Jednym z jego ulubionych zajęć była zabawa imitacjami prawdziwych monet, których to zgromadził kilka milionów. W zamku w Rybakach zamontowano mu specjalną ławę z dźwignią, za pomocą której podciągał się w górę i kazał kołysać.
Wydaje się, że księżna z czasem pogodziła się ze zdziecinnieniem swego męża. W 1591 roku, gdy po raz pierwszy po ślubie udała się w zagraniczny wojaż, przysyłała z Berlina zabawki, które miały złagodzić rozstanie i tęsknotę księcia za małżonką. "Łaskawy, głupi Pan" miał jednak o 10 lat przeżyć swą zmarłą w 1608 roku żonę.
Małżenstwo okazało się więc bardzo udane, nawet potomstwo uniknęło obciążeń dziedzicznych. Ich dwaj synowie zmarli co prawda w wieku niemowlęcym, ale małżeństwa pięciu córek były szczęśliwe. Najmłodsza Magdalena Sybilla, zamężna za elektorem saskim, była prababką Augusta II "Mocnego", króla Polski, najstarsza zaś Anna, poślubiona elektorowi brandenburskiemu Janowi Zygmuntowi, babką Fryderyka Wilhelma, zwanego "Wielkim elektorem", który doprowadził w 1657 roku do zerwania więzów lennych Prus Książęcych z Koroną Polską.
Książę Albrecht Fryderyk posiadał gruntowne wykształcenie, w tym doskonale znał język polski. Jako prawnuk króla Kazimierza Jagiellończyka, był realnym kandydatem na tron polski, wysuwanym przez polskich luteran.
19 lipca 1569 roku podczas sejmu w Lublinie złoży hołd lenny Zygmuntowi II Augustowi. Hołd lenny składany przez Albrechta Fryderyka Zygmuntowi II został opisany został przez Jana Kochanowskiego w utworze "Proporzec albo hołd pruski". Podczas elekcji w 1573 roku zabiegał o wejście w grono senatorów, czemu sprzeciwił się m.in. późniejszy hetman wielki koronny Jan Zamoyski, dążący do zmniejszenia wpływów protestantów w senacie. Zaowocowało to w konsekwencji rozluźnieniem więzów, jakie łączyły Prusy Książęce z Polską. Początkowo nie uznał elekcji Stefana Batorego, jednak zmienił zdanie jeszcze przed sejmem toruńskim w październiku w 1576 roku.
W roku 1572 wystąpiły u niego objawy choroby umysłowej. Opiekunem prawnym Albrechta Fryderyka i regentem Prus Książęcych od 22 września 1577 roku był jego stryjeczny brat Jerzy Fryderyk von Ansbach, który już w okresie wojny Rzeczypospolitej z Gdańskiem (1576-1577) występował w imieniu chorego krewniaka podczas rozmów z Janem Zamoyskim i z królem polskim (od tego ostatniego otrzymując już wówczas obietnicę administrowania Prusami Książęcymi). Po śmierci Jerzego Fryderyka kuratelę nad Albrechtem Fryderykiem przejął w 1605 roku Joachim Fryderyk, a od 1608 roku - elektor brandenburski Jan Zygmunt. Po śmierci Albrechta Fryderyka władcą Prus został Jan Zygmunt, który połączył oba kraje tworząc Brandenburgię-Prusy.
W roku 1573 ożenił się z Marią Eleonorą Kliwijską, córką Wilhelma "Bogatego", księcia Jülich-Cleves-Berg i arcyksiężniczki Marii Habsburg. Z tego związku narodziło się siedmioro dzieci - dwóch synów zmarło w wieku niemowlęcym, a pięć córek zostało żonami elektorów i książąt z dynastii Hohenzollernów i Wettynów.
Zmarł nocą z 27 na 28 sierpnia 1618 roku na zamku Fischhausen w Prusach (pol. Rybaki, obecnie Primorsk w obwodzie kaliningradzkim) i został pochowany w kaplicy zamkowej Fischhausen.
Żródła:
Albrecht Fryderyk Hohenzollern (Albert Fryderyk) w "WikipediA"
Albrecht Friedrich w "Genealogics - Leo van de Pas" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
Albrecht Friedrich, Herzog von Preussen w "Geneall" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
"KSIĄŻĘTA PRUSCY"- autor: Przemysław Jaworski - 2018
28-12-2019