Michał I Fiodorowicz Romanow (urodzony w Moskwie, 12 [22] lipca 1596 roku, zmarł w Moskwie, 13 [23] lipca 1645 roku) herb

Syn Filareta (Fiodora Nikitycza Romanowa), patriarchy Rosji, koregenta Rosji i Marfy (Kseni Iwanownej Szestowej), córki Iwana Szestowa.

Car Rosji od 21 lutego [3 marca] 1613 roku do 12 lipca 1645 roku.

W 1616 roku poślubił (odsunięta przed 1624 roku) Anastazję (Marię Iwanowną) Chłopową (zmarła w marcu 1633 roku), córkę szlachcica Iwana Chłopowa z Kołomna. 19 września (30) września 1624 roku w Moskwie poślubił Marię Władimirowną Dołgoruką (zmarła w Moskwie, 6 [16] stycznia 1625 roku), córkę księcia Włodzimierza Timofiejewicza Dołgorukiego i księżnej Marii Wasiliewnej Barbaszyna-Szujskiej. 5 lutego [15] lutego 1626 roku poślubił Eudoksję Łukjanowną Strieszniewą (urodzona w 1608 roku, zmarła w Moskwie, 18 [28] sierpnia 1645 roku), córkę Łukiana Stiepanowicza Strieszniewa z Możajska i Anny Konstantinowny Wołkońskiej, prawdopodobnie córka księcia Konstantego Romanowicza Wołkońskiego.

Okres walki o władzę zakończył w 1613 roku wybór na tron carski Michała Fiodorowicza, założyciela dynastii Romanowów. Zakończyło się trwające 40 miesięcy (od czerwca 1610 roku do lutego 1613 roku) rosyjskie interregnum.

Reakcją na czasy "smuty" był wzrost niechęci do cudzoziemców, co się ujawniło także w trakcie przygotowań do wyboru nowego cara. Wyjątkową niechęcią, żeby nie powiedzieć nienawiścią, darzono "papistów" i Żydów. Tych pierwszych utożsamiano z Polakami, którzy jeszcze niedawno panowali nad Moskwą i stacjonowali w licznych miastach rosyjskich, tych drugich utożsamiano z Dymitrem Samozwańcem II, określanym w oficjalnych dokumentach jako "rodom żydowin". Podkreślano wagę wyboru prawosławnego cara i ostrzegano przed samozwańcami, którzy mogli doprowadzić do tego, iż tron moskiewski dostałby się w ręce katolika, a więc wroga prawosławia, lub w ręce "żydowina", czyli wroga chrześcijaństwa i "zabójcy Boga".

Od 1613 roku na tronie rosyjskim zasiadała dynastia Romanowów. Do potomków Rurykowiczów zaliczały się słynne rody szlacheckie szczycące się starszym i świetniejszym pochodzeniem niż bojarski ród Romanowów (były to na przykład rody książąt: Dołgorukich, Bogolubskich, Starickich).

Już w pierwszych dniach listopada 1612 roku, pomyślano o zwołaniu Soboru Ziemskiego i wszczęto odpowiednie przygotowania. Uczestnicy Soboru Ziemskiego przybyli do Moskwy w grudniu, a w styczniu rozpoczęto obrady mające zresztą trwać dość długo. Delegaci w liczbie około 700 (obradowano w soborze Uspieńskim), reprezentowali wszystkie szczeble ówczesnej drabiny feudalnej, duchowieństwo i ludzi miejskich, prawdopodobnie także chłopów. Skala tego "demokratyzmu" nie była zresztą zbyt wielka, i nie mieszkańcy miast czy chłopi mieli decydować o wyborze nowego cara.

Główne zadanie soboru wcale nie przedstawiało się prosto z dwu przyczyn: z powodu braku odpowiedniego kandydata, a także dlatego, że tych kandydatów było zbyt wielu. W ciągnących się bez końca dyskusjach odrzucano jednego po drugim, wśród nich polskiego królewicza Władysława i szwedzkiego Karola Filipa.

Negatywne postanowienia zapadły również - rzecz zupełnie naturalna - w odniesieniu do dwuletniego syna Maryny i Dymitra Samozwańca II.

Rosja chciała "narodowego" cara - mógł więc on wyłonić się tylko spośród bojarów, ale tu niełatwo było o jednomyślność. Zgłoszony został wreszcie też jeszcze niespełna siedemnastoletni syn Filareta i Marfy, Michał. Przemawiały za nim elementy pokrewieństwa z Iwanem IV. Dziadek Michała, Nikita Zacharjin, był bratem pierwszej żony Iwana "Groźnego". 7 lutego 1613 roku oświadczyła się za Michałem znaczna większość Soboru, pozostawało uzyskać z kolei zgodę Michaiła, przede wszystkim zaś jego matki.

Tymczasem matka i syn, nie chcieli tronu za nic w świecie. Przez krótki czas wydawać się mogło, że daremnie trudziło się poselstwo soborowe, przybywając z wielką nowiną do klasztoru w Kostromie, gdzie oboje przebywali. Syn i matka przyjęli posłów "z wielkim gniewem i płaczem", caryca-mniszka Marfa przygotowała sobie cały wór argumentów przeciw koronie dla własnego syna: że niepełnoletni, że ojciec w niewoli i rozgniewany wyborem król polski może właśnie na nim wywrzeć zemstę, że nie ma i nie będzie pieniędzy, bo państwo jest całkowicie zrujnowane. Że wreszcie, gdy ktoś jest potrzebny, składa mu się uroczyste przysięgi na wierność do grobu, a potem.

Michał wstępuje na tron z woli Bożej, w każdym mieście i w każdej wsi chcą tylko Michała. Sytuacja Filareta, była trudna i dlatego wysłano do Polski posłów w celu odpowiednich pertraktacji, którzy byli gotowi nawet oddać wszystkich jeńców polskich za niego jednego. Marfa słuchała tego wszystkiego "ze łzami w oczach" i wreszcie uległa, gdy argumentowanie zakończono podniosłym apelem: "Nie wystawiaj na próbę zrządzeń Bożych, chociaż zginęli Godunowie i Szujski".

Romanow Michaił Fiedorowicz, rosyjski car, wybrany został na tron przez Ziemski Sobór w lutym 1613 roku, po 8-letnim okresie smuty. W okresie polskiej interwencji ukrywał się wraz z matką w Ipatjewskim Monastyrze w Kostromie. Na tron wstąpił mając 16 lat. W pierwszym okresie swych rządów niejednokrotnie zwoływał ziemskie sobory dla rozwiązania ważnych problemów. Był miękkim władcą i z tego cieszyli się bojarzy. Po powrocie ojca z polskiej niewoli, cała władza przeszła w ojca ręce.

Na początku panowania przede wszystkim musiał rozprawić się z szajkami i bandami, grasującymi po całej Rosji. Należały do nich również oddziały polskich lisowczyków Aleksandra Lisowskiego, służących wpierw drugiemu Dymitrowi Samozwańcowi, a potem trudniących się rozbojem.

Na rozkaz cara Michała Romanowa w 1614 roku w Moskwie powieszono trzyletniego carewicza Iwana Dymitra (urodzonego w 1611 roku), syna Maryny Mniszchównej i Dymitra Samozwańca II. Następnie kozaka atamana Iwana Zaruckiego - trzeciego męża Maryny, wbito na pal. Maryna zginęła w niejasnych okolicznościach, uwięziona na kremlu w Kołomnie.

W 1617 roku Michał Romanow zakończył wojnę ze Szwecją, a następnie, po nieudanej wyprawie wojsk polskich na Moskwę, także wojnę z Rzecząpospolitą, zawierając rozejm w Dywilinie 11 grudnia 1618 roku na 14 lat, pozostawiający w rękach litewskich Smoleńsk, a polskich ziemię czernichowską oraz siewierską.

Pokój zewnętrzny był Michałowi niezbędny dla odbudowy gospodarczej kraju, spustoszonego w okresie smuty, i dla umocnienia centralnej władzy carskiej. Rozwój gospodarczy Rosji faktycznie powoli następował, zaś szczególnie intensywnie rozwijała się kolonizacja północnej Azji przez Rosjan. Za panowania Michała doszli oni do rzeki Amur i morza Ochockiego na wschodnim krańcu kontynentu azjatyckiego, zakładając po drodze warowne osady i miasta: Jakuck, Jenisejsk, Irkuck, Krasnojarsk, Ochock, Wierchojańsk i inne.

Władysław IV Waza, król polski od 1632 roku, powołany w 1610 roku na tron moskiewski, nie zdołał objąć go mimo dwóch wojen z Moskwą w latach 1609-1612 i 1617-1618.

Polanowski Pokój, zawarty w 1634 roku między Polską a Moskwą, po wojnie lat 1632-1634, w Polanowie (w pobliżu Smoleńska, Rosja). Moskwa przekazała Polsce większość ziem odstąpionych na mocy rozejmu w Deulinie w 1619 roku, rezygnowała z pretensji do Inflant; Władysław IV Waza zrzekł się praw do tronu moskiewskiego.

Michał Romanow, car rosyjski, w latach 1632-1634 próbował odzyskać Smoleńsk. Pokonany, zawarł pokój z Polską, zrzekając się ziemi smoleńskiej, czernihowskiej w zamian za rezygnację Władysława IV z praw do tronu moskiewskiego.

W latach 1632-34, przed upływem okresu rozejmu z Polską, wykorzystując okres bezkrólewia po śmierci Zygmunta III Wazy, Rosjanie oblegli Smoleńsk, pragnąc odebrać ziemie smoleńskie, lecz uniemożliwiła im to odsiecz nowego króla polskiego Władysława IV. Ta kolejna wojna polsko-rosyjska zakończona została "pokojem wieczystym" w Polanowie, zgodnie z którym Polska zatrzymała terytoria uzyskane w rozejmie dywilińskim, ale równocześnie król Polski zrzekł się wszelkich roszczeń do tronu moskiewskiego.

Przyczynami pokonania Rosji były ekonomiczne i wojskowe słabości Rosji. Odpowiedzialnością za niepowodzenie w wojnie zostali obciążeni wojewodowie Szejna i Izmajłow. Na rozkaz Bojarskiej Dumy publicznie odrąbano im głowy.

Filaret chorował i czuł zbliżającą się śmierć. Wieść niosła, że zabiło go zmartwienie z powodu podstępnego najazdu Tatarów na Moskwę. Chan został do tego zachęcony za pośrednictwem posłów wysłanych do Warszawy na koronację Władysława IV. Tatarzy wdarli się do Moskwy, plądrując, łupiąc i biorąc 500 jeńców. Car wykupił siebie i swoje państwo od złupienia przez najeźdźców za 100 tysięcy rubli, a każdego jeńca za jednego dukata węgierskiego.

Filaret zmarł 1 października 1633 roku. Michaił kontynuował wojenne zmagania ojca. Ruszył przeciwko Tatarom Krymskim. Wzmocnił granicę na południu kraju zasiekami i twierdzami, wysyłając posiłki na najbardziej zagrożone odcinki linii obronnych i starając się dodać ducha walczącym. Na Syberii rozszerzył granice aż do Kamczatki. Doborowe oddziały kawaleryjskie i piechoty zajęły ogromne , prawie bezludne obszary za Uralem. Za żołnierzami szli kupcy i duchowni. W zakładanych nowych miastach kwitł handel, zakładano cerkwie.

W 1637 roku dońscy kozacy z własnej inicjatywy zajęli turecką twierdzę Azow przy ujściu Donu, a w odwecie na to wojska sułtana Murada wraz z Krymskimi Tatarami przeprowadziły rajd po nadgranicznych rejonach Rosji. Przez pięć lat Kozacy zajmowali Azow i przekazali go „na wieczne władanie" carowi Michaiłowi Fiedorowiczowi. Moskwa nie decydowała się na jawne zerwanie stosunków z imperium osmańskim. Ziemski Sobór z 1642 roku nie był jednomyślny w tej sprawie. Zimą 1642 roku Kozacy zostali zmuszeni opuścić Azow.

Realnym czynnikiem wzmocnienia carskiej władzy był rozwój systemu miejskich władz. W XVI wieku wojewodowie istnieli tylko w niektórych nadgranicznych miastach. Za cara Michaiła Romanowa ich liczba zwielokrotniła się. W 1614 roku wojewodowie byli w 103 miastach, w 1616 roku - w 138, w 1625 roku - w 146 miastach. Pełnomocnictwa wojewodów zostały rozszerzone. W związku z dużą ilością skarg utworzono w Moskwie osobny prikaz, który przyjmował skargi obywateli na bojarów i wojewodów. Do kompetencji wojewodów należały: administracja, sądy, cło, wojsko, nadzór nad zbieraniem podatków. Niektóre powiaty podlegały pod władzę jednego wojewody w tzw. "razriady": Riazański, Bełgorodski, Nowgorodski, Tambowski, Kazanski, Moskiewski i inne (były to poprzedniczki guberni). Przy wojewodach działały izby prikazów i sądów, w zestawie których był diak i poddiak, wojskowe garnizony i więzienia.

Ukaz cara Michaiła Fiedorowicza o handlu z Anglikami i Holendrami. Anglicy otrzymali potwierdzenie swoich przywilejów bezpośredniego handlu, lecz pod warunkiem dostarczania towarów po cenach, jakie obowiązują w Anglii. Zabroniono Anglikom wywozić z Rosji jedwab i przywozić tytoń.

Holenderscy kupcy w tym czasie mieli swoje handlowe zajazdy w Archangielsku, Moskwie, Wołogdzie i w Chołmogorach. Ich prawa zostały potwierdzone: mogli oni handlować swymi towarami według wolnych cen. Ich zajazdy zostały uwolnione od wszelkich opłat, podatków i powinności. Nie podlegali oni sądom bojarskim i wojewodom w miastach. W zakresie handlu i spraw miejskich mogli być sądzeni w Poselskim Prikazie.

Po śmierci Michała Romanowa, carem został jego syn Aleksy (panowała w latach 1645-1676).


Żródła:

Michał I Romanow w "WikipediA"


ROMANOW MICHAIŁ FIEDOROWICZ

01-02-2024

25-07-2023