Piotr II Aleksiejewicz Romanow (urodzony w pałacu w Sankt Petersburgu, 12 [23] października 1715 roku, zmarł w moskiewskim pałacu mienszykowskim [Leforta], 19 [30] stycznia 1730 roku) herb
Syn Aleksego Piotrowicza Romanowa, carewicza rosyjskiego i Szarloty Krystyny Zofii Welf Brunszwickiej, córki Ludwika Rudolfa Welf, księcia Brunszwiku na Wolfenbüttel.
Cesarz Rosji od 6 (17) maja 1727 roku do 19 (30) stycznia 1730 roku.
Katarzynie I udało się ponadto wyznaczyć przed śmiercią swojego następcę. Mogąc wybrać jedną ze swoich dwóch córek - Elżbietę lub Annę - co zapewniłoby kontynuację linii dynastycznej w obrębie jej własnej rodziny i ugruntowało precedens kobiety zasiadającej na tronie, wybrała Piotra, wnuka Piotra "Wielkiego" z pierwszego małżeństwa i syna zhańbionego Aleksego. Nigdy publicznie nie wyjaśniła motywów swojego niezwykłego postępowania.
Urodził się 12 (23) października 1715 roku w pałacu w Sankt Petersburgu.
Nazajutrz po śmierci Katarzyny I, carem Rosji został ogłoszony dwunastoletni Piotr Aleksiejewicz. Złożył przysięgę, że nie będzie ścigał tych, którzy wzięli udział w skazaniu i zamordowaniu jego ojca Aleksego. Ponieważ był niepełnoletni, ktoś musiał objąć rządy regencyjne do czasu, aż car osiągnie odpowiedni wiek. Tą osobą został oczywiście Aleksander Mienszykow. Ulokował Piotra w swoim pałacu i zajął się jego wychowaniem próbując ukształtować chłopca wedle własnych wyobrażeń. Zabrał się do tego po swojemu, to znaczy nie przebierając w środkach. W rezultacie wychował sobie wroga, Piotr nigdy mu nie wybaczył brutalnego traktowania.
Realizując skomplikowany plan, którego celem miało być zachowanie wpływów, sprytny Mienszykow nakłonił chorą Katarzynę do mianowania następcą tronu jedenastoletniego Piotra, którego koronowano jako Piotra II. Otrzymał także aprobatę carycy dla zaaranżowania zaręczyn swojej szesnastoletniej córki Marii z młodym księciem i przyszłym monarchą, chłopiec unikał jednak zarówno ojca, jak i córki, i z zaręczyn nic nie wyszło. Po śmierci Katarzyny, zanim Piotr II zdążył ugruntować swoją pozycję jako car, rzeczywistą władzę nadal sprawował Mienszykow. Wygnał byłego przyjaciela Piotra Tołstoja i nakłonił Karola Fryderyka, księcia holsztyńskiego, do wyjazdu z Rosji wraz z żoną i powrotu do swego księstwa. Rok później w 1728 roku Anna, żona Karola Fryderyka, umarła - wkrótce po urodzeniu chłopca Karola Piotra Ulryka, nazwanego tak na cześć jego dziadka Piotra "Wielkiego". Chłopiec miał zostać carem Piotrem III.
25 lutego (8 marca) 1728 roku w soborze Uspieńskim na moskiewskim Kremlu odbyła się koronacja Piotra II. Na krótko Moskwa znowu stała się stolicą kraju. Część bojarów widziała w tym znak powrotu do starych czasów, do przeszłości pełnej chwały. Jedynie Andreas Ostermann, członek Tajnej Rady obawiał się zniszczenia dzieła Piotra "Wielkiego". Doradzał młodemu carowi, aby powrócił do Petersburga. Ale moskiewscy Dołgorukowie nie mieli zamiaru wypuścić Piotra, skoro już raz udało się im go usidlić. Na przekór rodzinnym planom matrymonialnym Katarzyna Dołgoruka nie śpieszyła się do ślubu z carem, zakochana była bowiem w pewnym młodym grafie. Wskutek popełnionej przez nią niezręczności Piotr II dowiedział się o uczuciu, jakim narzeczona darzy innego i od tego momentu traktował ją daleko mniej życzliwie. Dołgorukowie zauważyli to ochłodzenie stosunków między młodymi i z tym większym zapałem kontynuowali przygotowania do ślubu. Kto wie, może myśleli o losie, jaki spotkał nieszczęsną Marię Mienszykowa, która zamiast w carskiej łożnicy, wylądowała na Syberii. Z pewnością też liczyli się z tym, że ich gwiazda może zgasnąć.
Piotr II był przystojnym młodzieńcem, i podobnie jak jego ojciec, był dość wysoki na swój wiek. Nowy car nie przejmował się zbytnio sprawami państwa, oddając się jeździe konnej i polowaniom w towarzystwie swojej siostry Natalii i ciotki Elżbiety, osiemnastoletniej córki Katarzyny I. Ster rządów pozostawił w rękach Mienszykowa, który teraz był jeszcze silniejszy i którego obawiano się jeszcze bardziej niż przedtem. Jego wrogowie nazywali go "najwyniosłejszym Goliatem".
Zajęty sprawami państwa Mienszykow nie zwracał uwagi na młodego cara i nie zauważył niebezpieczeństwa pojawiającego się w osobie nowego towarzysza Piotra, księcia Iwana Dołgorukiego. Dołgoruki, potomek starego arystokratycznego rodu, który wydał wcześniej kilku wielkich książąt, był synem księcia Aleksego Dołgorukiego, długoletniego przeciwnika Mienszykowa. Iwan podburzał młodego władcę, uświadamiając mu, że regent zachowuje się, jakby car w ogóle nie istniał, i namawiając go do przeciwstawienia się żądnemu władzy księciu. Piotr na razie nie chciał rzucać wyzwania Mienszykowowi, ponieważ sam obawiał się wpływów regenta wśród Gwardii Cesarskiej.
Okazja do działania nadarzyła się w lipcu 1727 roku, dwa miesiące po śmierci Katarzyny. Gdy Mienszykow leżał w łóżku złożony ciężką chorobą, Piotr wziął we własne ręce ster rządów. Zanim książę zdążył dojść do zdrowia, we wrześniu car pozbawił go wszystkich stanowisk i funkcji. Rozkazał też, by dawny regent wraz z rodziną, w tym nieszczęsną córką Marią, udał się na wygnanie do swojego majątku w Ranenburgu (na południe od Riazania). W kwietniu następnego roku książę Mienszykow, niegdyś najpotężniejszy człowiek w Rosji, został pozbawiony wielkich bogactw, które zebrał w służbie cara, i wygnany na Syberię, gdzie, mieszkając razem z Marią, spędził resztę życia. Umarł w listopadzie 1729 roku, niemal zapomniany przez tych, którzy odsunęli go od władzy. Maria zmarła niedługo po nim.
Tymczasem książę Aleksy Dołgoruki za wszelką cenę starał się wkraść w łaski Piotra. Udało mu się doprowadzić do zaręczyn swej córki Katarzyny z młodziutkim carem. Piotr II przeniósł swój dwór z Petersburga (stolicy Rosji od 1712 roku) do Moskwy, która znów stała się kulturalną i polityczną stolicą kraju. Przeprowadzka umotywowana była nienawiścią, jaką młody car żywił wobec Petersburga, i była pomyślana jako policzek dla zmarłego dziadka. Car mianował członkami Najwyższej Tajnej Rady Aleksego Dołgorukiego oraz jego brata, księcia Wasyla Dołgorukiego, lecz plany Aleksego wobec córki i cara spełzły na niczym, gdy Piotr II umarł na ospę w nocy z 18 na 19 (29 na 30) stycznia 1730 roku w moskiewskim pałacu mienszykowskim (Leforta) i zgodnie z własnym życzeniem spoczął w tradycyjnej carskiej nekropoli w kremlowskim soborze Archangielskim, zanim zdążył się ożenić. Ponieważ nie pozostawił po sobie potomka i nie wyznaczył następcy, tron rosyjski znowu stał się łupem, który miał przypaść najsilniejszemu.
Ślub wyznaczono na 19 stycznia 1730 roku. Tymczasem już na początku roku car zachorował. Zaczęło się od silnego przeziębienia, którego car nabawił się podczas dorocznie obchodzonego kościelnego święta. Potem dostał ospy. Rankiem, w dzień swego ślubu Piotr II zmarł.
Podobno znaleziono testament, w którym zmarły wyznaczył na swą następczynię niedoszłą żonę Katarzynę. Już z daleka pachniało to fałszerstwem Dołgorukich pragnących za wszelką cenę pozostać przy władzy.
W chwili śmierci Piotr II miał zaledwie piętnaście lat. Był ostatnim, z właściwej, męskiej linii Romanowów. Najwyższa Rada Tajna ogłosiła wówczas, że "wygasła rodzina cara Piotra I", odmawiając praw sukcesyjnych cesarzównie Elżbiecie Piotrownej, po czym powołała na tron kurlandzką księżną wdowę Annę, córkę cara Iwana V (II) Aleksiejewicza.
Natychmiast po śmierci Piotra II Najwyższa Tajna Rada, zdominowana przez przedstawicieli starych rodów bojarskich, spotkała się, żeby wybrać nowego monarchę. Ród Dołgorukich pragnął zachować tron dla narzeczonej zmarłego cara, siedemnastoletniej Katarzyny, która miała być w ciąży z dzieckiem cara, lecz sprzeciw księcia Golicyna był zbyt wielki. Golicyn spędził wiele lat, studiując liberalne monarchie konstytucyjne zachodniej Europy, i postanowił zmodernizować zarówno sposób wyboru rosyjskiego monarchy, jak i całą administrację kraju. Pragnął ograniczyć autokratyczną władzę cara do porównywalnej z władzą królów i królowych Anglii. Golicyn sprzeciwiał się także Elżbiecie, córce carycy, kolejnej kandydatce, która cieszyła się silnym poparciem części bojarów. Zmarła caryca Katarzyna I postanowiła bowiem w swoim testamencie, że w przypadku bezpotomnej śmierci cara Piotra tron powinny odziedziczyć jej córki. Golicyn występował przeciwko Elżbiecie, ponieważ uważał ją za mało poważną i zainteresowaną jedynie rozrywkami, a także dlatego, że urodziła się, zanim Piotr i jej matka oficjalnie się pobrali.
30 listopada (11 grudnia) 1729 roku w Pałacu Mienszykowskim (Leforta) w Moskwie imperator Piotr II zaręczył się z: Katarzyną Aleksiejewną Dołgoruką, córką Aleksego Grigoriewicza, księcia Dołgorukiego, członka Najwyższej tajnej Rady, senatora i cesarskiego szambelana. Następnego dnia po zrękowinach otrzymała tytuł "gosudaryni narzeczonej", ślub się jednak nie odbył z powodu niespodziewanej śmierci imperatora. Stronnictwo Dołgorukich zaprezentowało wówczas sfałszowany testament Piotra II, czyniący sukcesorką Katarzynę, projekt ten jednak upadł zaraz po ogłoszeniu na po siedzeniu Rady. Po objęciu tronu przez cesarzową Annę I w 1730 roku została zesłana do Berezowa, gdzie wedle niepewnych informacji urodziła martwą córkę, której ojcem miał być zmarły cesarz. Od 1740 roku więziono ją w monasterze w Tomsku, lecz po akcesji Elżbiety I w 1741 roku odzyskała wolność. W 1745 roku została wydana za mąż za Aleksandra Romanowicza, hrabiego Brius, generała lejtnanta armii rosyjskiej, zmarła jednak bezdzietnie wkrótce potem i według niepotwierdzonych informacji spoczęła w soborze św. Andrzeja Pierwozwanego na Wyspie Wasilewskiej w Petersburgu.
Żródła:
"CAROWIE" - autor: James P. Duffy, Vincent L. Ricci; przekład: Rafał Śmietana; Wydawnictwo Literackie.
"Tajemniece rodu Romanowów" - autor: Gudrun Ziegler; z niemieckiego przełozyła: Elżbieta Cieślik; Bertelsmann Media Sp.z o.o.; Świat Książki; Warszawa 2000.
"Władcy Rosji - genealogia domów panujących w Rosji od IX do XX wieku"; autor: Przemysław Jaworski - 2020.
31-01-2024