FOLKUNGOWIE - zwana rownież Dom Bjelbo (Bjälboätten); dynastia panująca w Szwecji w latach 1250-1364 oraz w Norwegii w latach 1319-1380. Właściwym protoplastą tej dynastii był jarl Birger (zmarł w 1266 roku) z Bjolbo, przedstawiciel możnej rodziny rycerskiej ze wschodniej Szwecji (Ostergotland), która od połowy XIII wieku zaczęła odgrywać decydującą rolę w królestwie szwedzkim. Samą zaś nazwę dynastii tłumaczono dwojako: odwoływano się do legendarnego protoplasty rodu - Folke albo wskazywano, że w trzynastowiecznej Szwecji mianem Jolkungów określano grupę możnowładców będących w opozycji do króla. W takich też okolicznościach władzę w Szwecji objął potomek jarla Birgera. Birger ożenił się z Ingeborga, siostrą króla Szwecji Eryka Erikssona. Z tego małżeństwa urodził się Waldemar, który w 1250 roku - dzięki decydującemu wsparciu ojca - został wybrany na króla Szwecji. Rozpoczęło się tym samym panowanie w Szwecji dynastii Folkungów.
Szwecja pod rządami tej dynastii przeżyła okres wzmocnienia władzy królewskiej oraz rozbudowy królewskiej administracji (kształtowanie się administracyjnego podziału królestwa opartego na kasztelaniach). Królowie z dynastii Folkungów przeprowadzili również ujednolicenie systemu podatkowego (wprowadzono powszechny podatek płacony w zbożu oraz tzw. podatek okrętowy). W tym też czasie ustabilizowała się w Szwecji organizacja kościelna, dokończony został proces tworzenia kapituł katedralnych, przybyły zakony żebracze. Dzięki przywilejowi króla Magnusa I "Ladulasa" z 1281 roku Kościół szwedzki otrzymał całkowity immunitet gospodarczy (zwolnienie od podatków). Najważniejszym osiągnięciem królów Szwecji z dynastii Folkungów było przeprowadzenie kodyfikacji prawa przez króla Magnusa II (panował w latach 1319-1364). Pod jego patronatem doszło w 1350 roku do kodyfikacji szwedzkiego prawa krajowego (Landlag). Kodyfikacja ta kończyła długoletni proces ujednolicania szwedzkiego prawa, który rozpoczął się jeszcze w XII wieku kodyfikacjami praw poszczególnych dzielnic Szwecji. W polityce zagranicznej największym osiągnięciem szwedzkich Folkungów było wykupienie przez Magnusa II w 1332 roku od Danii dwóch bogatych prowincji: Skanii i Blekinge. Nabytek ten nie okazał się jednak trwały. W 1360 roku Dania, wykorzystując wewnętrzny, zamęt w Szwecji, zbrojnie odzyskała te obszary. Wspomniane, jednolite dla całej Szwecji, prawo krajowe formalnie sankcjonowało zasadę elekcyjności tronu szwedzkiego. Utrzymanie tej zasady, która była przejawem znaczącej roli możnych w życiu politycznym Szwecji, należy rozpatrywać jako największą porażkę królów z dynastii Folkungów. Nie udało im się złamać politycznych wpływów szwedzkiego możnowładztwa, które niejednokrotnie (jak np. w 1319 roku) decydowało o tym, który z przedstawicieli dynastii Folkungów zasiądzie na tronie Szwecji. Poparcie otrzymane od możnowładców królowie Szwecji musieli okupywać ustępstwami politycznymi na ich rzecz. W 1319 roku zmuszony został do tego Maguns II, zobowiązany przez możnych, którzy wynieśli go na tron, do wydania tzw. karty wolności (zawierała ona m.in. postanowienie o elekcyjności tronu szwedzkiego i zobowiązanie króla do niewyznaczania następcy za swojego życia). Duże znaczenie szwedzkiego możnowładztwa w połączeniu z konfliktami wewnątrz samej dynastii zaowocowało w 1364 roku detronizacją ostatniego króla Szwecji z dynastii Folkungów, Magnusa II, i powołaniem przez ting (wiec) nowej dynastii meklemburskiej.
Żródła:
"Słownik dynastii Europy" - pod redakcją Józefa Dobosza i Macieja Serwańskiego
15-12-2019