Władysław II "król dobrze" Jagiellończyk (urodzony w Krakowie, 1 marca 1456 roku, zmarł w Budzie, 13 marca 1516 roku) herb
Syn Kazimierza IV Jagiellończyka, króla Polski, wielkiego księcia Litwy i Elżbiety Rakuszanki, córki Albrechta II (V) Habsburga, króla Niemiec, Czech i Węgier.
Król Czech i książę-elektor Świętego Cesarstwa Rzymskiego, margrabia Moraw jako Vladislas IV od 22 marca 1471 roku do 13 marca 1516 roku, książę wrocławski jako Władysław II od 22 marca 1471 roku do 13 marca 1516 roku, król Węgier i Chorwacji jako Ladislas VII (Vladislas II, Ulászló II) od 9 sierpnia 1490 roku do 13 marca 1516 roku, książę na Wodzisławiu Śląskim od 1491 roku do 1502 roku.
Tytulara: z łaski Bożej król Węgier, Czech, Dalmacji, Chorwacji, Ramy, Serbii, Galicji, Lodomerii, Kumanii i Bułgarii oraz książę Śląska i Luksemburga, jak również margrabia Moraw i Łużyc, etc.
19 lub 20 sierpnia 1476 roku we Frankfurcie nad Odrą poślubił (per procura), (rozwiądziony 3 lub 7 kwietnia 1500 roku) Barbarę Hohenzollern (urodzona na zamku w Ansbach, 29 lub 30 maja 1464 roku, zmarła na zamku w Ansbach, 4 września 1515 roku), córkę Albrechta III "Achillesa" Hohenzollerna, księcia-elektora Brandenburgii i Anny Wettin, córki Fryderyka II Wettin, księcia-elektora Saksonii. 4 października 1490 roku na zamku w Budzie poślubił (rozwidziony 7 kwietnia 1500 roku) Beatryczę Trastámara-d'Aragona (urodzona w Castel Nuovo w Neapolu, 14 listopada 1457 roku, zmarła na wyspie Aenaria, 23 września 1508 roku), córkę Ferdynanda I Trastámara-d'Aragona, króla neapolitańskiego i Izabelli de Clermont-Lodeve di Tarent, córki Tristana de Clermont-Lodeve di Terent, hrabiego de Capertino. 23 marca 1502 roku na zamku w Blois (per procura), 6 października 1502 roku w Budzie (pro futuro) poślubił Annę de Foix (urodzona około 1484 roku, zmarł w Budzie, 26 lipca 1506 roku), córkę Gastona II de Foix, hrabiego de Candale i Katarzyny de Foix, córki Gastona IV hrabiego de Foix i i Eleonory I Trastámara-d'Aragona, królowej-regentki Nawarry.
Ze względu na słabość charakteru i gnuśność, zyskał od Węgrów przydomek "Dobrze" (w tłumaczeniu z polskiego na łacinę rex bene - "król dobrze", od nadużywania tego słowa).
Władysław II Jagiellończyk urodził się w Krakowie. Jego wychowawcą był słynny historyk i dyplomata Jan Długosz, herbu Wieniawa, który tę funkcję pełnił od 1467 roku. Dzieciństwo spędził przyszły król Czech i Węgier na dworze w Krakowie. Jako najstarszy syn króla miał być jego następcą na tronie Polski. Na skutek zawirowań politycznych Władysław objął tron czeski i węgierski. A stało się to w następujących okolicznościach. Na Węgrzech i w Czechach panował Władysław "Pogrobowiec". Po jego śmierci w 1457 roku, władzę w roku 1458 w obu krajach przejęli królowie narodowi: na Węgrzech - Maciej Korwin, w Czechach - Jerzy z Podiebradu. Jerzy był husytą, co sprawiało że nie cieszył się poparciem Rzymu i katolickiej części szlachty czeskiej. Mimo nacisków ze strony Kościoła Kazimierz Jagiellończyk nie zdecydował się na wojnę z królem Jerzym i mimo papieskiej klątwy na czeskiego władcę, pozostał wierny wcześniejszym układom z Czechami. W dniach 18 - 30 maja 1462 roku w trakcie zjazd w Głogowie Kazimierz Jagiellończyk spotkał się z królem czeskim Jerzym z Pobiebradu. Obaj władcy zawarli traktat o przyjaźni. Ustalili, że po śmierci Jerzego na tronie czeskim zasiądzie syn Kazimierza. W maju 1468 rok Jerzy z Podiebradu za swego następcę uznał Władysława, w zamian za pomoc Polaków w walce Jerzego z królem węgierskim i pretendentem do czeskiej korony, Maciejem Korwinem. Układem w Grazu Kazimierz Jagiellończyk uzyskał poparciem dla sukcesji syna w Czechach ze strony cesarza rzymsko-niemieckiego Fryderyka III Habsburga. 22 marca 1471 roku zmarł czeski król Jerzy z Podiebradu. Już 27 maja szlachta czeska powołuje (w Kutnej Horze) Władysława Jagiellończyka na tron czeski. W czerwcu do Krakowa przybyło czeskie poselstwo z propozycją tronu dla królewicza Władysława (był on siostrzeńcem zmarłego Władysława Pogrobowca). Już w sierpniu roku 1471 Władysław koronowany w Pradze na króla Czech. Jednak Władysław o władzę musiał walczyć z cieszącym się sporym poparciem z królem Węgier Maciejem Korwinem, który jeszcze za życia Jerzego z Podiebradu (w roku 1469) koronował się na króla Czech. Z konfliktu zbrojnego zwycięsko wyszedł Władysław. Władysław zobowiązał się doprowadzić do unormowania stosunków państwa czeskiego z papieżem Sykstusem IV i spłacić długi Jerzego ciążące na czeskim skarbie. Walki z Węgrami trwały nadal. Korwin, cieszący się poparciem papieża i czeskich katolików używał tytułu króla czeskiego, już wcześniej opanował Śląsk, Morawy i Łużyce. W 1474 roku Władysław zawarł w Norymberdze przymierze przeciw Węgrom z cesarzem. Tymczasem dyplomacja papieska zabiegała o sojusz Krzyżaków i Węgrów przeciw Czechom oraz Polsce. W tym samym roku wojsko polskie pokonało Węgrów pod Swanowicami i przystąpiło do oblężenia Wrocławia, którego jednak nie zdołało zdobyć. Później Kazimierz Jagiellończyk nie mógł więcej wspierać syna zbrojnie, sejm polski w Piotrkowie nie zezwolił na dalszą wojnę. Władysław wkroczył do opanowanej przez Korwina Austrii, został jednak pokonany. Cesarz, jako senior władców czeskich, był zmuszony przekazać inwestyturę na Czechy królowi Węgier. Pod naciskiem stanów czeskich zawarto pokój w Brnie w 1478 roku, potwierdzony rok później w Ołomuńcu. Na jego mocy obaj pretendenci mieli używać tytułu króla czeskiego, a Korwin utrzymał władzę w opanowanych prowincjach.
W kwietniu 1490 roku zmarł w Wiedniu Maciej Korwin. Kazimierz Jagiellończyk planował osadzić na pustym tronie węgierskim swego syna Jana Olbrachta, który miał zwolenników wśród drobnej szlachty madziarskiej. Popierali go też niektórzy magnaci. Jednak najbardziej wpływowi magnaci, z Stefanem Zapolyą, opowiedzieli się za królem Czech - Władysławem II Jagiellończykiem (najstarszy syn polskiego władcy). Jednak polski król zdecydował się udzielić poparcia zbrojnego młodszemu synowi - Janowi Olbrachtowi. 21 czerwca 1490 roku Jan Olbracht wyruszył na Węgry. Walkę o tron ostatecznie wygrał Władysław, który 15 lipca 1490 roku został wybrany na króla Węgier. 21 września 1490 roku Władysław Jagiellończyk koronował się w Székesfehérvár. Z inicjatywy Kazimierza Jagiellończyka w lutym 1491 roku odbył się zjazd pokojowy w Koszycach. Na jego mocy Władysław Jagiellończyk utrzymał koronę węgierską, a Jan Olbracht objął księstwo głogowskie. Jednak już wkrótce Jan Olbracht zerwał umowę i wbrew woli ojca wyruszył zbrojnie na Węgry. Jego wojska zostały w 1492 roku rozbite pod Preszowem przez Stefana Zapolyę. Pokonany Jan Olbracht powrócił do Polski i tu po śmierci ojca obejmuje tron (wrzesień 1492 roku). W grudniu 1492 roku bracia zawierają w Budzie przymierze. W taki oto sposób, pod koniec XV wieku, pod panowaniem Jagiellonów znalazła się Rzeczypospolita, Wielkie Księstwo Litewskie, Czechy i Węgry.
Władysław ożenił się z wdową po Korwinie, królewną neapolitańską Beatrycze. Między braćmi wybuchła wojna. W 1491 roku Władysław pokonał Olbrachta w bitwie pod Koszycami. Przy mediacji ojca walczących doszło w Koszycach do ugody, na mocy której królem czeskim pozostał Władysław, a Jan Olbracht uzyskał prawa do korony w razie jego bezpotomnej śmierci. Niedługo potem ten ostatni zerwał porozumienie i wojna wybuchła na nowo. W 1491 roku Węgry najechał inny pretendent, król niemiecki Maksymilian I Habsburg. Na mocy układu w Preszburgu Władysław zapewnił mu prawa do następstwa tronu, w ten sposób przekreślając układ z własnym bratem. Olbracht wznowił działania wojenne i dopiero w 1492 roku został ostatecznie pokonany w bitwie pod Preszowem przez magnata węgierskiego sprzymierzonego z Habsburgami, Jana Zapolyę. W tym samym roku zmarł Kazimierz i Jan Olbracht objął po nim tron w Polsce. W 1494 roku doszło do zjazdu Jagiellonów w Lewoczy, gdzie Jan Olbracht i pozostali bracia postanowili wspierać Władysława jako króla Węgier. W 1497 roku Władysław nie udzielił Janowi Olbrachtowi obiecanej pomocy wojskowej podczas wyprawy tego ostatniego do Mołdawii, co przyczyniło się do polskiej klęski pod Koźminem. Mimo to w 1498 roku bracia zawarli przymierze przeciw Turkom Osmańskim. Zdobywszy koronę Węgier Władysław i jego współpracownicy stanęli przed trudnym zadaniem opanowania sytuacji w kraju. Skarb był pusty po latach kosztownej, mocarstwowej polityki Macieja Korwina, a wsie grabiła jego Czarna Armia, od lat już nieopłacana. Z tą ostatnią rozprawiła się w dużej mierze na własną rękę węgierska szlachta.
Znany ze swej powolności i słabego charakteru, Władysław II łatwo ulegał naciskom magnatów i rywalizującej z nimi średniej szlachty. Ta ostatnia na Węgrzech bardzo się zaktywizowała i w ostatnich latach XV stulecia ochoczo zbierała pod bronią na corocznych zjazdach. W 1495 roku próbowano nawet wprowadzić prawo powszechnego udziału szlachty w sejmie (a nie przez posłów), choć projekt upadł na skutek oporu magnatów. Podczas serii takich zjazdów szlachta wysuwała pod adresem króla kolejne postulaty polityczne i społeczne, wymusiła na Władysławie m.in.: przekształcenie Rady Królewskiej z ciała mianowanego przez władcę w wybierane przez sejm, ograniczenie czasu trwania obrad sejmu (do 15 dni), wykluczenie duchownych z obejmowania godności świeckich oraz, przejściowo, niedopuszczenie cudzoziemców do dziedziczenia korony. Mimo że wszystkich postulatów nie zrealizowano (wpływowi magnaci nie godzili się na pełne uzależnienie władcy od szerszych kręgów szlachty), to jednak władza królewska została w dużej mierze uzależniona od sejmu, czemu Władysław nie potrafił się sprzeciwić. W czasie pobytów króla na Węgrzech, Czechy podobnie stały się widownią sporów pomiędzy elitą magnacką a pomniejszymi panami. Oba stany działały natomiast zgodnie przeciwko miastom i chłopom. W 1487 roku sejm czeski odebrał chłopom prawo do zmiany pana lub przeprowadzki do miasta, a w 1490 roku całkowicie przypisał ich do ziemi (glebae adscriptum). W 1500 roku Władysław nadał przywileje szlachcie czeskiej, m.in: zgodził się na kodyfikację prawa (tzw. Konstytucję Władysławowska), która ustanawiała trzy izby sejmowe: magnacką, szlachecką i mieszczańską, przy czym dla ostatniej przewidywano tylko głos doradczy i tylko w sprawach dotyczących miast. Z czasem miasta czeskie, w przeciwieństwie do węgierskich, zdołały umocnić swoją pozycję w sejmie, jednak oba państwa znalazły się w rękach oligarchii magnackich, umiejętnie sterujących uległym królem i nastawianą wrogo głównie do niższych stanów szlachtą.
W 1513 roku papież Leon X ogłosił krucjatę przeciw Turkom, a rok później kanclerz i prymas Węgier w jednej osobie, kardynała Tamás Bakócz (sam pochodzenia chłopskiego) zebrał liczną armię chłopską, która miała wyruszyć na Bałkany. Pod naciskiem szlachty węgierskiej, niezadowolonej z odpływu mas pracujących ze wsi krucjatę odwołano, a zawiedzione tłumy chłopów zwróciły się przeciw elitom. Panów okrzyknięto złem, przeciw któremu należy prowadzić krucjatę. Do buntu dołączył się plebs miast oraz mniejszości etniczne, Rumuni, Rusini i Serbowie. Rebelię próbował powstrzymać król Władysław, wydając specjalną odezwę, w której obiecywał wolność tym, którzy się poddają, ale groził śmiercią upartym buntownikom. Początkowo powstańcy odnieśli parę sukcesów, zwłaszcza w Siedmiogrodzie. Decydujące starcie, pod Temeszvárem, przegrali. Słabo zorganizowani i uzbrojeni ulegli przewadze regularnej armii magnackiej pod wodzą wojewody siedmiogrodzkiego, Jana Zapolyi i Stefana Batorego. Po kilku kolejnych, drobnych sukcesach rebelia ostatecznie upadła. Przywódcy powstania, Dózsa i Mészáros zostali spaleni na stosie. W tym samym roku sejm węgierski uchwalił przypisanie chłopów do ziemi (glebae adscriptum, podobnie jak wcześniej w Czechach), a także zakaz obejmowania dostojeństw kościelnych i noszenia broni przez chłopów. W ten sposób umocniła się patrymonialna dominacja szlachty węgierskiej nad chłopstwem.
W 1476 roku Władysław II poślubił Barbarę Hohenzollernównę, córkę margrabiego Brandenburgii Albrechta Achillesa, jednak wycofał się z tego małżeństwa, kiedy Barbara straciła księstwo głogowskie. W 1498 roku sejm węgierski uchwalił zakaz dopuszczania obcych posłów do obrad szlachty wybierającej króla. Węgierska średnia szlachta chciała w ten sposób wyeliminować Habsburgów z rozgrywek o węgierski tron. W 1500 roku zawarł w Budzie przymierze z Polską i Francją przeciw Turkom Osmańskim i Habsburgom. Dla umocnienia układu Władysław pojął za żonę Annę de Foix, córkę francuskiego możnego Gastona II de Foix. W 1505 roku sejm węgierski w Ráko ostatecznie zamknął cudzoziemcom drogę do węgierskiej korony, ale Władysław potajemnie zawarł pakt z Maksymilianem I w Wiener-Neustadt, przyznając mu na powrót prawa sukcesyjne. Maksymilian wkroczył na Węgry i zajął Pożoń i Sopron, domagając się cofnięcia uchwał sejmu. Zawarto więc kolejną umowę w Wiedniu, w której oficjalnie potwierdzono następstwo tronu dla Habsburgów. W 1506 roku urodził się jednak jedyny syn Władysława, Ludwik II Jagiellończyk, co teoretycznie przekreślało możliwość austriackiego dziedziczenia. Ostatecznie w 1515 roku w Wiedniu cesarz adoptował Ludwika, a w 1517 roku zaaranżowano małżeństwa Anny Jagiellonki, córki Władysława z wnukiem cesarza, Ferdynandem Habsburgiem oraz Ludwika Jagiellończyka z wnuczką cesarza, Marią Habsburg.
Żródła:
Władysław II Jagiellończyk w "Wikipedii"
Władysław II Jagiellończyk w BRYK.pl
31-12-2021
27-12-2019