Święty Agapit I (urodzony w Rzymie, w 490 roku, zmarł w Konstantynopolu, 22 kwietnia 536 roku) herb

Syn Giordana z Rzymu z rodu Anicjuszów.

Papież, Biskup Rzymu, Wikariusz Jezusa Chrystusa, Następca i Książe Apostolski, Najwyższy Biskup Kościoła, Patriarcha Świata od 13 maja 535 roku do 22 kwietnia 536 roku.

"Zanim ten zamiar we mnie był poczęty,

W Chrystusie naturę jedną uznawałem,

Pokojącymi złudzon argumenty.

Kiedym był takim ogarnięty szałem,

Papież Agapit prawdę mi do sedna

Odkrył i moim uczynił udziałem.

Jam w to uwierzył, co mi dobył ze dna..."

- to fragment opowieści, którą na kartach Boskiej Komedii snuje przed poetą bizantyjski cesarz Justy­nian I "Wielki" (Raj, pieśń VI, 13-19).

Podobnie jak papież Feliks III, pochodził z ary­stokratycznego, zamożnego rodu Anicjuszów. Jego ojciec prezbiter przy kościele SS. Giovan­ni e Paolo został zamordowany we wrześniu 502 roku przez zwolenników antypapieża Waw­rzyńca. Agapit otrzymał staranne wykształcenie, a w gminie rzymskiej doszedł do godności archi­diakona. Po elekcji na papieża został zmuszony przez ostrogockiego władcę Italii do wpłacenia trzech tysięcy solidów w złocie do królewskiego skarbca, jako daniny za uznanie wyboru. W taki sposób król rozciągnął obowiązujący w Rzymie obyczaj, według którego nowo wybrany papież obdarowywał członków senatu.

Zaraz po intronizacji, jako przeciwnik wy­znaczania przez papieża swego następcy, Aga­pit I spalił publicznie przed konfesją św. Piotra dokument zawierający klątwę rzuconą kilka lat wcześniej przez Bonifacego II na Dioskura. Tym samym dokonał swoistej rehabilitacji antypapie­ża. Razem z Kasjodorem, arystokratą rzymskim i aktywnym katolikiem w służbie monarchii ostro­gockiej, planował utworzenie w Wiecznym Mie­ście ośrodka studiów religijnych, czyli chrześcijań­skiego uniwersytetu. Jego częścią miała być biblioteka teologiczna, na podobieństwo Biblio­teki Aleksandryjskiej, utworzona w domu ro­dzinnym papieża na Monte Caelio.

Agapit I był nieugiętym przeciwnikiem ariani­zmu i monofizytyzmu. Biskupom afrykańskim wyjaśnił, że arianie, którzy nawrócili się na katolicyzm, nie mogą być dopuszczani do sprawowa­nia urzędów kościelnych. Natomiast cesarzowi, który wstawiał się za nawróconymi duchownymi ariańskimi, odpisał, że prawo nie pozwala im na kontynuowanie posługi kapłańskiej.

Bronił Agapit I prawa papieży do powoływania i odwoływania biskupów. Ostro sprzeciwiał się sytuacjom, w których świeccy zajmowali się nauczaniem w świątyniach. Gdy z Północnej Afryki wyparto Wandali i przywrócono na tamtejszych terytoriach katolicyzm, nie wyraził zgody na pełnienie posługi kapłańskiej nawróconym arianom.

Po rozbiciu przez armię bizantyjską, dowo­dzoną przez generała Belizariusza, afrykańskie­go państwa Wandalów, wschodniorzymski ce­sarz Justynian I przygotowywał się do kampanii przeciw Gotom. Flota bizantyjska zajęła już Sy­cylię, którą władali Ostrogoci, a wojsko sposobiło się do karnej ekspedycji w odwecie za zabój­stwo regentki Amalasunty. Italią rządził, bowiem Teodahad, który po zamachu stanu zesłał Amala­suntę na wyspę na jeziorze Bolsena, gdzie zosta­ła uduszona 5 kwietnia 535 roku. Przed śmiercią zdążyła ona wysłać list do Justyniana I z prośbą o pomoc. Teodahat zmusił papieża do wyjazdu z misją do Konstanty­nopola w lutym 536 roku i zagroził śmiercią senatorom rzymskim oraz ich rodzinom, jeśli cesarz nie zaniecha pla­nu podboju Italii.

Kiedy między Teodahadem i cesarzem Bizancjum Justnianem I doszło do konfliktu zbrojnego, papież starał się mediować i pośredniczyć w pokojowych rokowaniach. Po licznych klęskach zadanych armii Teodahada, ten ostatni zamordował własna żonę i zagroził, że jeśli Justynian nie zaprzestanie dalszych działań wojennych, w podobny sposób zginą wszyscy rzymscy senatorowie oraz ich żony i dzieci, po czym zmusił papieża Agapita do udania się w podróż do Konstantynopola, by ten uświadomił cesarzowi ową groźbę.

W Konstantynopolu zgotowa­no Agapitowi I entuzjastyczne powitanie, ale ce­sarz, któremu marzyła się odbudowa cesarstwa rzymskiego, oświadczył, że przygotowania są zbyt zaawansowane, aby je przerywać. Mimo owacji tłumów po przybyciu do miasta, jego wizyta w lutym 536 roku nie okazała się zbyt owocna. Nie udało mu się zapobiec kolejnym zbrojnym wyprawom bizantyjskiego generała Belizariusza do Italii. Zatwierdził za to jedną z formuł mnichów scytyjskich jako prawowierną, której jego poprzednik, papież Hormizadas zaakceptować nie chciał.

Papież niewiele, więc osiągnął, a jego podróż była na ty­le kosztowna, że musiał zastawić naczynia litur­giczne. Zdołał jednak doprowadzić do ustąpienia Antymosa I, monofizyckiego patriarchy Konstantynopola, który cieszył się przychylnością cesarzowej Teodory. Utworzył on swoistą koalicję monofizycką z patriarchami Aleksandrii i Jerozo­limy. Dzięki poparciu cesarza Agapit I ogłosił, że jego przeniesienie ze stolicy w Trizbonie było niezgodne z prawem i usunął Antymosa I z bi­skupstwa. Podobnie uczynił z patriarchą aleksan­dryjskim Teodozjuszem I, a potem konsekrował 13 marca 536 roku na patriarchę Konstantynopola Mennasa, który wcześniej musiał złożyć podpis pod tzw. "formu­łą Hormizdasa". To był pierwszy i jedyny w dziejach przypadek wyświęcenia patriarchy Konstantynopola przez biskupa Rzymu.

Swą rzymską, domową posiadłość leżącą na wzgórzu celiańskim zamienił Agapit w bibliotekę, która miała wejść w skład zakładanego przez niego Uniwersytetu Rzymskiego, a której struktura wzorowana była na słynnej bibliotece z Aleksandrii.

Do Wiecznego Miasta papież już nie powrócił: niebawem zapadł na zdrowiu i zmarł, w Konstantynopolu. Długo wspominano go 20 września, bo właśnie w tym dniu jego ciało - przewiezione w zaplombowanej ołowianej trumnie dotarło do Rzymu i zostało złożone w Bazylice św. Piotra.

Obecnie wspomnienie liturgiczne na Zachodzie przypada 22 kwietnia oraz 20 września, a w Kościele wschodnim 17 kwietnia.

Żródła:

"Leksykon papieży" - Rudolf Fischer-Wollpert, przekład: Bernard Białecki

"Poczet papieży" - Michał Gryczyński

"Poczet papieży" - Jan Wierusz Kowalski

Święty Agapit I "Święci na dziś"

Agapetus I w "Geneall" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk

USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami)

Bogdan Pietrzyk