Święty Gelazy I (urodzona w Afryce, w 410 roku, zmarł w Rzymie, 21 listopada 496 roku) herb
Syn kapłana Waleriana Mrykańczyka z Afryki.
Papież, Biskup Rzymu, Wikariusz Jezusa Chrystusa, Następca i Książe Apostolski, Najwyższy Biskup Kościoła, Patriarcha Świata od 1 marca 492 roku do 21 listopada 496 roku.
"Wiedz o tym, że skoro stolica błogosławionego Piotra wypowiedziała się, nie wolno już nikomu osądzać jej postanowienia" pisał Gelazy I w liście do cesarza wschodniego Anastazjusza I. Jako papież w pełni świadomy rangi Kościoła w dobie upadku cywilizacji zachodniej, rozwinął tzw. teologię prymatu Rzymu, toteż Bossuet mógł o nim powiedzieć:
"Nikt nie mówił wspanialej o wielkości stolicy, w której zasiadają papieże".
Chociaż był Afrykańczykiem, przyszedł na świat w Rzymie; prawdopodobnie jego rodzina należała do kolonizatorów Czarnego Lądu. Po przyjęciu święceń, już jako młody, dobrze wykształcony kapłan, znalazł zatrudnienie na dworze papieskim, a później został sekretarzem Symplicjusza. Był już wpływowym urzędnikiem papieskim, gdy kolejny papież, Feliks III, uczynił go archidiakonem i swoim osobistym doradcą. Dzięki temu uzyskał jeszcze większy wpływ na kierowanie Kościołem. Kiedy Feliks III zmarł, został wybrany na jego następcę i jako Gelazy I zasiadł na tronie papieskim.
Mimo że władał Kościołem tylko przez cztery lata, osiem miesięcy i trzy tygodnie, jest uznawany za jednego z najwybitniejszych papieży V wieku. Zdołał doprowadzić do umocnienia struktur kościelnych i stworzył podstawy ideowe papiestwa, jego prymatu oraz doktrynę dwu władz, która odcisnęła znaczące piętno na średniowiecznej myśli zachodniej. Zwłaszcza, że sto lat później próbował urzeczywistnić ją praktycznie Grzegorz I "Wielki". Chyba właśnie z tego powodu obaj ci wybitni papieże w ikonografii bywali przedstawiani wspólnie, np. w pochodzącym z X wieku sakramentarzu z Fuldy.
Gelazy I był człowiekiem słynącym z wielkiego miłosierdzia, łagodnym i gotowym do służby innym. Jako administrator wyróżniał się energią, prowadził skuteczną działalność społeczną, zwłaszcza wobec ubogich i głodujących, często za własne pieniądze, pochodzące z prywatnego majątku.
W liście do bizantyjskiego cesarza Anastazjusza - zwolennika monofizytyzmu, herezji odrzucającej istnienie dwóch natur w Chrystusie sformułował klasyczną wykładnię wzajemnego stosunku oraz współdziałania papiestwa i cesarstwa: "... są dwie najwyższe władze rządzące światem: święta władza biskupów i władza cesarska". Wyjaśniał, że w sprawach świeckich biskupi muszą poddać się władzy monarchy, ale w sprawach religijnych monarchowie powinni uznać władzę biskupów. Dzięki temu wywodowi przeszedł do historii jako autor modelowej regulacji stosunków pomiędzy władzą duchowną a świecką, którą obecnie nazywamy zasadą rozdziału Kościoła od państwa. Od jego imienia jest ona nazywana "równowagą gelazjańską".
Bronił prymatu papiestwa przed rozmaitymi zagrożeniami. Władcą Italii nie był już Odoaker, lecz wódz Ostrogotów, Teodoryk Wielki. Z tym ariańskim monarchą, który rezydował w Rawennie, papież utrzymywał bardzo dobre stosunki. Odradzały się wówczas kulty pogańskie, nie malały wpływy herezji: ariańskiej, pelagiańskiej i manichejskiej, a dyscyplina kościelna ulegała rozluźnieniu. Trwała także schizma akacjańska, a Bizancjum podejmowało próby podporządkowania papiestwa cesarstwu. Gelazy zdołał nad wszystkim zapanować, wprowadził w Kościele zmiany prawodawstwa stąd mówi się o "gelazjańskim renesansie" i podkreślał, że w kościołach obowiązuje prawo azylu. Jego zasługą jest również wprowadzenie do liturgii mszalnej Błagania Gelazego, czyli starorzymskiego wezwania Kyrie eleison.
Zwołał w Rzymie dwa synody w sprawach kościelnych. Na pierwszym, który odbył się w 494 roku, ogłosił m.in. dekrety poświęcone kształceniu duchownych, a także podziałowi odzyskanych dóbr kościelnych. Ukarał również kapłanów, którzy bez szczególnych powodów sami konsekrowali subdiakonów oraz akolitów i święcili oleje. Podczas drugiego synodu zapoczątkowanego 13 maja 495 roku, podczas którego papież po raz pierwszy mówił tam o sobie jako "namiestniku Chrystusa" podkreślił prymat Rzymu jako stolicy chrześcijaństwa i zrehabilitował biskupa Misenusa z Curnae, jednego z legatów papieskich, ekskomunikowanych, za nielojalność wobec Feliksa III i przychylność okazaną w Konstantynopolu Akacjuszowi.
Był znakomitym pisarzem, ocalało ponad sto listów (część tylko fragmentarycznie), które wyszły spod jego ręki, a także sześć rozpraw teologicznych. Nie był jednak autorem nazwanych jego imieniem Sakramentarza Gelazjańskiego i Dekretarza Gelazego.
Zmarł w Rzymie, a jego ciało złożono w Bazylice św. Piotra. Wspomnienie 21 listopada.
Żródła:
"Poczet papieży" - Michał Gryczyński
"Poczet papieży" - Jan Wierusz Kowalski.
"Życie seksualne papieży" - Nigel Cawthorne
Gelasius I w "Geneall" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami)
Bogdan Pietrzyk