Innocent IV
Sinobaldo Fieschi (urodzony w Genui, między 1180 a 1190 rokiem, zmarł w Neapolu, 7 grudnia 1254 roku) herb Syn Hugona Fieschi, hrabiego Lawanii. Papież, Biskup Rzymu, Wikariusz Jezusa Chrystusa, Następca i Książe Apostolski, Najwyższy Biskup Kościoła, Patriarcha Świata od 25 czerwca 1243 roku do 7 grudnia 1254 roku. Po śmierci Celestyna IV na przeszkodzie szybkiemu wyborowi papieża stanęły sprzeczności między dwiema frakcjami w kolegium kardynalskim (sprzyjającej Hohenstaufom i wobec nich wrogiej). Tak więc dopiero po dwuletniej sediswakancji wybrano w Anagni następcę Celestyna. Jednogłośnie 25 czerwca 1243 roku (28 czerwca otrzymał święcenia biskupie) wybór padł na Sinibalda Fieschi, który przyjął imię Innocentego IV, znakomitego prawnika, który opublikował trzy zbiory własnych konstytucji i dekretów oraz komentarze do dekretatów Grzegorza IX. Głosił, że stolica papiestwa jest tam, gdzie aktualnie przebywa papież, co po latach znalazło wyraz w porzekadle: ubi papa, ibi Roma. Cesarz Fryderyk II Hohenstaufen przyjął wybór papieża z zadowoleniem, choć wkrótce zmuszony był stwierdzić, że Innocenty był wielkim zwolennikiem wolności Kościoła i jego niezależności. Był synem hrabiego Lawanii, a dorastał pod opieką stryja Opizjusza, biskupa Parmy. Wstąpił do benedyktynów, studiował prawo kanoniczne i rzymskie, a potem wykładał na uniwersytetach w Bolonii i Parmie. W 1225 roku został wyznaczony biskupem Albengi, z biskupstwa którego zrezygnował w rok później. Zatrudniony w kurii rzymskiej, został mianowany 18 września 1227 roku przez Grzegorza IX kardynałem-prezbiterem kościoła San Lorenzo in Luciana, wicekanclerzem Kościoła i zarządcą Marchii Ankony. Naglącym zadaniem nowego papieża było przywrócenie pokoju z Fryderykiem. W roku 1244 roku planowano zawarcie układu pokojowego: z cesarza miała być zdjęta, nałożona przez Grzegorza IX, ekskomunika, on zaś miał uwolnić więzionych wciąż duchownych i zwrócić terytoria państwa kościelnego. Ale wobec wzajemnej nieufności do podpisania takiego układu nie doszło. Dlatego papież zamierzał odbyć synod zwołany jeszcze przez jego poprzednika Grzegorza IX, ale nie doszły do skutku wskutek oporu cesarza, i na nim przedstawić przyczyny konfliktu z Fryderykiem. Innocenty udał się przez Genuę do Lyonu, skąd kierował Kościołem aż do śmierci Fryderyka. Jako papież nie cofnął ekskomuniki nałożonej na Fryderyka II, choć cesarz o to usilnie zabiegał, doszło więc do walk. Zawarta później ugoda niewiele zmieniła, bo Fryderyk II nie chciał zrezygnować ze zwierzchnictwa nad miastami lombardzkimi, a Innocenty IV zaliczał je do swych sprzymierzeńców. Kiedy cesarz, przy pomocy rodziny Frangipanich, wywołał w Wiecznym Mieście antypapieskie rozruchy, Innocenty IV mianował kardynała Rainera z Viterbo wikariuszem Rzymu, a sam zbiegł przez Genuę do Lyonu. Wkrótce zwołał (6 czerwca-17 lipca 1245 roku) XIII Sobór Powszechny, zw. Soborem Lyońskim I, na który wezwał cesarza, ale Fryderyk II się nie stawił. Wzięło w nim udział zaledwie 150 biskupów, w tym bardzo niewielu z Niemiec, za to liczni z Hiszpanii, Anglii i Francji. Słabo reprezentowani na tym soborze byli też książęta świeccy. Na pierwszej sesji przedstawił papież sytuację Kościoła: trudne położenie Ziemi świętej (w 1244 roku Jerozolima znowu wpadła w ręce muzułmanów. Kościół Grobu Świętego został spustoszony i zburzony, królestwo Jerozolimy przestało istnieć), schizmę z Kościołem wschodnim, prześladowania Kościoła przez cesarza oraz upadek wiary i obyczajów wśród kleru i ludu. Oprócz omówienia spraw związanych z reformami kościelnymi i pomocą dla Ziemi Świętej - dyskutowano o krucjacie przeciw muzułmanom - uznano, że Fryderyk II winien jest złamania przysięgi, świętokradztwa, herezji i zdrady. Papież zarzucał mu również najęcie Saracenów do straży przybocznej i utworzenie z kobiet saraceńskich haremu. Na trzeciej sesji uznano Fryderyka II, przeciwko któremu na drugiej sesji wysunięto poważne oskarżenia, 17 lipca 1245 roku za zdetronizowanego: cesarz został pozbawiony wszystkich zaszczytów i godności, jego podwładnych uwolniono od przysięgi wierności, a nad zwolennikami cesarza zawisła groźba ekskomuniki. Oznaczało to decydującą walkę między papieżem a cesarzem. Papież usiłował wszystkie siły w Niemczech, Italii i Sycylii odciągnąć od cesarza. Pozycja Fryderyka II pozostała jednak mocna aż do śmierci. Porozumienie między dwoma stronami stało się niemożliwe. Niektórzy niemieccy książęta wynieśli w roku 1246 na tron królewski Henryka Raspe landgrafa Turyngii. Jednak 13 grudnia 1250 roku, jeszcze zanim decyzja zapadła, Fryderyk II zmarł. Papież powrócił z Lyonu do Rzymu, lecz pod żadnym warunkiem nie chciał uznać żadnego Hohenstaufa za króla niemieckiego i widząc, że nie cieszy się sympatią ludu, przenosił się z miasta do miasta. Dlatego bezskuteczne były starania Konrada IV, który był synem i następcą Fryderyka II, o uznanie go przez papieża. Ale Konrad zmarł już 21 maja 1254 roku, regentem zaś dwuletniego syna Konrardyna został brat przyrodni Konrada, Manfred. Ponieważ Manfred uznał zwierzchność papieską nad Sycylią, doszło do pojednania papieżem. Ale wkrótce Manfred wystąpił przeciwko papieżowi, zadając całkowitą klęskę jego wojskom. 24 października 1254 roku papież przyłączył po śmierci Konrada IV, Sycylię do Państwa Kościelnego. Innocenty nakłonił w 1248 roku króla Francji, Ludwika IX "Świętego", do wyprawy krzyżowej, która jednak zakończyła się niepowodzeniem. Innocenty IV bullą z 1252 roku "Ad ex stirpanda" ustanowił w Italii stałą instytucję inkwizycji, sankcjonując stosowanie tortur do wymuszania zeznań. Podjął próbę nawrócenia na chrześcijaństwo wielkiego chana Mongołów Gilyilka, a także kanonizował biskupa krakowskiego Stanisława ze Szczepanowa. Po objęciu tronu piotrowego, papież Innocenty IV wniósł własny wkład do dzieła inkwizycji, zezwalając na stosowanie tortur. Teraz przyznanie się do winy można było wydobyć nawet od najbardziej zatwardziałego katolika. Można było również torturować świadków, chociaż uczyniono wyjątek dla chłopców poniżej czternastego roku życia i dziewczynek, które nie ukończyły jeszcze dwunastu lat. Papież w dobrotliwości swojej zabronił inkwizytorom okaleczania lub zabijania podczas tortur, dość często jednak zdarzały się takie wypadki. Nakazał również, że oskarżony raz tylko może być poddany torturom, zapis ten jednak był rozmaicie interpretowany. Jedna sesja tortur mogła przecież trwać całymi tygodniami. W końcu opracowano poradnik dla inkwizytorów, znany powszechnie pod wdzięczną nazwą Księga umarłych. Trudno uznać to dzieło za wzorowy przykład prawoznawstwa. "Albo oskarżony sam się przyznaje i zostaje uznany za winnego na podstawie własnych zeznań, albo odmawia przyznania się do winy, wówczas zaś zostaje ogłoszony winnym na podstawie zeznań świadków. Jeśli oskarżony przyzna się do wszystkiego, o co go oskarżają, winien jest niewątpliwie wszystkiego. Jeśli przyzna się jedynie do winy częściowej, nadal powinien być uważany za winnego wszystkiego, to bowiem, co wyznał, czyni go podatnym na błądzenie i zdolnym do popełnienia innych czynów, które mu się zarzuca ...". "Cielesne tortury uznane zostały za najbardziej pożyteczny i skuteczny środek prowadzący do duchowego nawrócenia. Z tego względu wybór najodpowiedniejszego rodzaju tortur został pozostawiony sędziemu inkwizycji, który go ustali stosownie do wieku, płci i konstytucji fizycznej pozwanego ...". "Jeśli, mimo zastosowania wszelkich dostępnych środków, nieszczęsny grzesznik nadal zaprzecza oskarżeniu, uznać go należy za ofiarę diabła. Jako taki nie zasługuje on na współczucie sług Bożych ani na zmiłowanie i odpuszczenie win przez Świętą Matkę Kościół. Niechaj, więc sczeźnie wśród potępionych". W tym czasie spór o ubóstwo doprowadził do rozłamu w zakonie franciszkańskim; aby wyciszyć konflikt, Innocenty IV uznał wszystko, co posiadał zakon, za własność papieską. Ograniczył także przywileje zakonów żebraczych oraz zakres ich działalności. Innocenty IV przybył z wojskiem z Perugii do Neapolu, aby bronić królestwa neapolitańskiego przeciw Manfredowi, który zajął Neapol po śmierci Konrada i gdy przez jakiś czas zatrzymał się w Neapolu, zasłabł i zmarł niebawem, 7 sierpnia 1254 roku, po jedenastu latach i sześciu miesiącach piastowania godności papieskiej. Pochowano go z należnymi honorami w katedrze św. Wawrzyńca. Podobnie jak poprzednicy, i ten papież sprawom misji poświęcił wiele uwagi. Dominikanie polscy, przebywający w otoczeniu księcia halickiego Daniela, uczestniczyli w jego imieniu pertraktacjach z papieżem w sprawie unii i przyznaniu temu władcy korony królewskiej. Książę koronę uzyskał, ale do unii nie doszło. Misja litewska na dobre rozpoczęła się po 1250 roku poza jednym kapłanem krzyżackim była prowadzona prze; polskich dominikanów i franciszkanów. W wyniku nacisków politycznych książę litewski Mendog miedzy 1250 a 1251 rokiem przy ją chrzest z rąk biskupa chełmińskiego Henryka, o czym niezwłocznie powiadomił papieża, oddając siebie i swój kraj pod opiekę Stolicy Apostolskiej. Innocenty IV polecił biskupowi Henrykowi koronować, Mendoga, co ten uczynił w 1253 roku w Nowogródku, siedzibie księcia. Ponieważ misja litewska w tej sytuacji rokowała poważne nadzieje, prawdopodobnie biskup chełmiński w porozumieniu z biskupem Pełką wyznaczył na pierwszego biskupa litewskiego dominikanina Wita, zaprawionego w pracy misyjnej na tym terenie. W 1253 roku arcybiskup gnieźnieński konsekrował Wita na biskupa. Innocenty IV w wyjątkowy sposób zasłużył się Polsce kanonizacją biskupa krakowskiego Stanisława Szczepanowskiego w Asyżu 8 (17 - bulla papieska) września 1253 roku. Kult św. męczennika był ogromnym czynnikiem jednoczącym rozbity na dzielnice organizm państwowy.USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami)
Bogdan Pietrzyk