Jan XXIII
Baldassare Cossa (urodzony około 1360 roku, zmarł we Florencji 22 listopada 1419 roku) herb Antypapież rzymski od 17 maja 1410 roku do 29 maja 1415 roku. Syn Giovanniego Cossy, neapolitańskiego szlachcica, seniora wyspy Procida i Ciccioli Barile. Jan, urodzony w Neapolu, był początkowo marynarzem i żołnierzem. Studia prawnicze w Bolonii zwieńczył doktoratem i został mianowany archidiakonem tego miasta, a później skarbnikiem Bonifacego IX. Dał się wtedy poznać jako człowiek bezwzględny, zachłanny i bardzo ambitny. Po nominacji na kardynała-diakona 27 grudnia 1402 roku został legatem papieskim w Romanii i Bolonii, zyskując opinię uwodziciela. W Rzymie, dokąd przybył za pontyfikatu Bonifacego IX, ten ambitny człowiek zdobył w 1402 roku godność kardynalską. Jan był jednak bardziej wojownikiem i politykiem aniżeli następcą apostołów. Raczej nie należało się po nim spodziewać zaangażowania w reformę Kościoła i w zjednoczenie papiestwa. Kiedy zmarł Innocenty VII, nie uznał Grzegorza XII i należał do organizatorów soboru w Pizie, który zdetronizował zarówno papieża, jak i antypapieża Benedykta XIII. Przyczynił się do elekcji Aleksandra V i nakłonił go do rezydowania w Bolonii, a kiedy ten nagle zmarł, został wybrany 17 maja 1410 roku na jego następcę. Za prawowitego papieża uznały go Francja, Anglia, Czechy, Portugalia, Polska, niektóre księstwa Świętego Cesarstwa Rzymskiego oraz część leżących na północy włoskich miast-państw, w tym Florencja oraz Wenecja. Po wyborze na papieża przyjął wtedy 24 maja 1410 roku święcenia kapłańskie i został konsekrowany oraz intronizowany. Był to okres tzw. wielkiej schizmy zachodniej; rządziło już dwóch papieży, Benedykt XIII w Awinionie i Grzegorz XII w Rzymie. Rezydował w Rzymie, zyskując uznanie Francji, Anglii oraz części państw italskich i niemieckich. Ogłosił encyklikę, w której unieważnił dekrety wydane przez Grzegorza XII i Benedykta XIII oraz zatwierdził dekrety Aleksandra V. Potępił pisma Johna Wycliffe'a i ekskomunikował Jana Husa. Zdobył poparcie króla Niemiec i Węgier Zygmunta Luksemburskiego, za cenę zgody na zwołanie soboru w Konstancji Sobór Powszechny, który miał rozpocząć obrady w uroczystość Wszystkich Świętych 1414 roku i zakończyć schizmę kościoła. Ogłosił krucjatę przeciw Władysławowi Andegaweńskiemu, a po jego śmierci chciał odzyskać Państwo Kościelne, ale kardynałowie wymogli na nim, by najpierw zwołał sobór. Papież przybył tam już pod koniec października. Według niego zadaniem soboru miało być zakończenie schizmy, reforma Kościoła w "w jego głowie i członkach" oraz przezwyciężenie herezji. Podczas sesji otwarcia 5 listopada 1414 roku (na sobór przybyło zaledwie 16 kardynałów i 32 biskupów) zażądał Jan abdykacji obu pozostałych papieży. Natomiast zdaniem uczestników soboru tylko ustąpienie wszystkich trzech papieży mogło przyczynić się do zakończenia schizmy. Po burzliwych dyskusjach i głosowaniu, według nacji, ojcowie soboru ustalili abdykację wszystkich trzech rywali. Papieże zareagowali na tę koncepcję różnie. Jan XXIII musiał stawić czoła ciężkim oskarżeniom, że jest schizmatykiem i heretykiem, że uprawiał symonię i że przed wyniesieniem na tron papieski prowadził skandaliczny tryb życia. I choć 16 lutego 1415 roku wyraził gotowość ustąpienia, wymagało to jednak formalnego przewodu sądowego w Konstancji. Po ucieczce (do Schafflausen i Laufenburga) Jan odwołał swą rezygnację, jako wymuszoną, czyli nieważną. Sobór zażądał, więc, aby stawił się osobiście w Konstancji, na co papież się jednak nie zgodził. Jan XXIII wprawdzie zgodził się, ale grał na zwłokę, a w końcu zbiegł w przebraniu stajennego - licząc, że doprowadzi to do zerwania soboru. Tymczasem obrady trwały dalej: przyjęto dekrety Sacrosancta o wyższości soboru nad papieżem oraz Frequens, poświęcony periodycznemu zwoływaniu soborów. 13 maja wniesiono, zatem wniosek o jego detronizację, 14 maja zaś wniosek ten uchwalono i ogłoszono. Jana XXIII schwytano we Fryburgu i przewieziono do Radolfzell, złożył w tej sytuacji deklarację, że podporządkuje się Soborowi i abdykował 29 maja 1415 roku. W tej sytuacji podporządkował się decyzjom soboru, natomiast Grzegorz XII abdykował, a Benedykta XIII deponowano. Po trzech latach pobytu w więzieniu w Heidelbergu Jan XXIII kupił wolność, składając Ludwikowi III Bawarskiemu wysoki okup. Udał się do Florencji i podporządkował się papieżowi Marcinowi V, który mianował go 23 czerwca 1419 roku kardynałem-biskupem Tuskulum. Kilka miesięcy później Jan XXIII zmarł 22 listopada 1419 roku we Florencji, gdzie został pochowany wystawiając mu wspaniały pomnik. Antypapież Jan XXIII wydaną 28 sierpnia 1412 roku bullą "In eminenti specula" przeniósł stolicę lokalnej archidiecezji z Halicza do Lwowa, a kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP podniósł do rangi archikatedry. Kolejna bulla, z datą 28 września 1412 roku, nadawała prepozytowi klasztoru Bożogrobców w Miechowie prawo noszenia insygniów biskupich. Nie należy mylić antypapieża Jana XXIII z żyjącym w XX wieku papieżem Janem XXIII. Fakt, że do XV wieku imię Jana przyjęło bardzo wielu biskupów Rzymu, a przez następne ponad 500 lat żaden tego nie uczynił, to prawdopodobnie skutek kontrowersji wokół statusu Cossy. Gdy konklawe obrało na papieża Angelo Roncalliego i przyjął on imię Jana, powstało pewne zakłopotanie, czy zostanie on Janem XXIII czy XXIV. Nowy przywódca Kościoła przybrał ostatecznie imię Jana XXIII, oddalając wszelkie wątpliwości. Decyzja ta miała służyć potwierdzeniu nieprawowitości pontyfikatu pierwszego Jana XXIII. Numeracja papieży o imieniu Jan nadal jest przedmiotem sporów. Nie było nigdy papieża Jana XX, Edward Gibbon nazywa w konsekwencji tego Cossę "Janem XXII".USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami)
Bogdan Pietrzyk