Świety Paweł I
Paweł Orsini (urodzony w Rzymie, około 707 roku, zmarł w Rzymie, 28 czerwca 767 roku) herb Syn Konstantyna Orsiniego z Rzymu. Papież, Biskup Rzymu, Wikariusz Jezusa Chrystusa, Następca i Książe Apostolski, Najwyższy Biskup Kościoła, Patriarcha Świata od 29 maja 757 roku do 28 czerwca 767 roku. Paweł I jako pierwszy papież wręczył królowi Franków miecz symbolizujący świeckie ramię kościoła. Balansował pomiędzy potęgami Franków, Longobardów i Bizancjum. Dziś jest świętym Kościoła katolickiego. Pochodził z bogatego arystokratycznego rodu Orsinich zamieszkałych w Rzymie przy via Lata. Po śmierci ojca został oddany na wychowanie do szkoły na Lateranie - trafił tam wraz ze starszym bratem Stefanem, późniejszym papieżem Stefana II (III) (752-757). Po jej ukończeniu i przyjęciu święceń diakonatu z rąk przyszłego greckiego papieża Zachariasza (panował w latach 741-752) podjął służbę na dworze papieża Grzegorza II (panował w latach 715-731). Po wyborze Stefana na papieża wiosną 752 roku, Paweł uczestniczył w wielu misjach dyplomatycznych jako reprezentant Stolicy Apostolskiej. Szczególną rolę odegrał w procesie tworzenia Państwa Kościelnego. Podczas pontyfIkatu swego brata Stefana II (III) odgrywał ważną rolę na dworze papieskim, przyczyniając się do powstania Państwa Kościelnego. Po śmierci Stefana II Paweł został wybrany w kwietniu 757 roku na następcę swojego brata jako kandydat stronnictwa sprzyjającego Frankom. Równocześnie jednak zwolennicy Bizancjum dokonali elekcji Teofilakta i w Rzymie doszło do rozruchów. Paweł przejął władzę w Rzymie dopiero po surowej rozprawie z opozycją oraz zapewnieniu sobie poparcia króla Franków Pepina "Małego" (panował w latach 751-768), któremu złożył deklarację lojalności. Ponieważ rozdarcie między Kościołem Wschodu i Zachodu, również na skutek sporu o cześć obrazów, coraz bardziej się pogłębiało, Paweł I nie zawiadomił cesarza wschodniorzymskiego o swoim wyborze. Powiadomił natomiast o tym fakcie króla Franków, ale i to nie uwolniło go od grożącego niebezpieczeństwa: Longobardowie nacierali znowu, Frankowie zaś związani byli ciężkimi walkami w kraju. Mimo wszystko przymierze z Frankami pozwoliło przezwyciężyć trudności. Paweł I został konsekrowany 29 maja 757 roku. Jako pierwszy z papieży odstąpił od zwyczaju informowania cesarza bizantyńskiego o swoim wyborze, natomiast powiadomienie Pepina o wstąpieniu na tron papieski sformułowane było w tak samo poddańczych słowach, jak te kierowane niegdyś do władców Konstantynopola lub ewentualnie egzarchów Rawenny (bizantyńskiej do 751 roku). Kiedy został papieżem, wyznawał pogląd, że namiestnik Chrystusa na ziemi jest prawdziwym pośrednikiem między Bogiem a ludźmi.Nie prosząc o zatwierdzenie, nowy papież ślubował jednak dozgonną wierność wobec paktu zawartego przez władcę Franków ze Stefanem II. W odpowiedzi Pepin poprosił biskupa Rzymu, by został on ojcem chrzestnym jego córki Gizeli. W późniejszym czasie Paweł I wysłał też Pepinowi dzieła Pseudo Dionizego Areopagity - przypuszczalnie dla opactwa w Saint-Denis. W kwestii interpretacji charakteru władzy papieskiej Paweł wprowadził do nauki o prymacie papieża koncepcję interpretowania zastępstwa Chrystusowego jako swoistego pośrednictwa między Bogiem a ludźmi. Kontynuował politykę brata, opierając swoje działania na protektoracie Pepina III, którego bezskutecznie prosił o pomoc wobec sprzysiężenia się Longobardów z Bizancjum. Zasadniczym problemem politycznym podczas pontyfikatu Pawła I stało się zagrożenie militarne ze strony Longobardów. Sytuacja w Italii bardzo się skomplikowała po bezpotomnej śmierci króla Aistulfa (panował w latach 749-756) i pokonaniu jego brata Rachtisa przez Dezyderiusza (panował w latach 757-774). Pierwszym krokiem nowego władcy było dokonanie zaboru części ziem Państwa Kościelnego - przejęto kontrolę nad Ankoną, Bolonią, Imolą i Osimo. Paweł I domagał się zwrotu tych ziem, a w odpowiedzi Dezyderiusz rozpoczął w 758 roku podbój sprzymierzonych z papieżem longobardzkich księstw - Benewentu i Spoleto. Longobardzki król zawarł też antypapieski sojusz z Bizancjum mający na celu odzyskanie terytorium egzarchatu Rawenny przez Bizantyńczyków. Podczas rozmów z papieżem w Rzymie Dezyderiusz oświadczył, że warunkiem jakichkolwiek ustępstw z jego strony jest uwolnienie zakładników longobardzkich przetrzymywanych przez władcę Franków. Papież, którego korespondencję przechwycono, zmuszony był błagać Pepina o spełnienie tych żądań w zwykłych listach. Pepin ze względu za sprawy wewnętrzne (odzyskanie Akwitanii) i możliwość sojuszu longobardzko-bizantyńskiego nie chciał angażować się w konflikt w Italii. Po wielu bezskutecznych zabiegach dyplomatycznych w 760 roku Paweł I zawarł z Dezyderiuszem porozumienie, na mocy którego uznał zwierzchnictwo Longobardów nad księstwami Benewentu i Spoleto. Niełatwe modus vivendi oznaczało rezygnację z wizji potężnego Państwa Kościelnego. W Wiecznym Mieście rywalizowały wtedy między sobą ugrupowania duchowieństwa i szlachty, a świecka władza arystokracji nad Italią została poddana urzędnikom papieskim rezydującym na Lateranie. Kolegium doradcze Pawła I stanowili biskupi podmiejskich diecezji, 25 proboszczów najważniejszych parafii rzymskich oraz 14 diakonów, administrujących majątkiem kościelnym. Nie udał się jednak doprowadzić do naprawy stosunków z Bizancjum, gdzie trwał w tym czasie ikonoklazm. Paweł I podjął nieudaną próbę nakłonienia cesarza bizantyńskiego Konstantyna V (panował w latach 741-775) do odwołania postanowień synodu w pałacu cesarskim Hiereia (luty-sierpień 754 roku), na który papież nie przysłał legatów, a na którym potępiono kult obrazów. Potępienie przez cesarza Konstantyna V kultu obrazów i prześladowanie ich czcicieli skłoniły papieża do rozmów z Pepinem III. Na synodzie w Gentilly potępiono postępowanie Bizancjum, uznając cześć obrazów. Paweł I nakazał wydobyć z katakumb relikwie i rozmieścić je w rzymskich kościołach. W Bazylice św. Piotra zbudował nową kaplicę, w której umieszczono relikwie św. Petroneli. Po synodzie Konstantyn rozpoczął walkę z mnichami, zwolennikami kultu obrazów. Była to prawdziwa wojna z zakonnikami - monachomachia. Mnichów prześladowano nie tylko z uwagi na cześć, jaką oddawali ikonom, ale po prostu dlatego, że należeli do stanu zakonnego. Zawziętość represji spowodowała emigrację wielu zakonników do Italii. Organizując pomoc dla mnichów bizantyńskich uciekających przed prześladowaniami, papież założył w Rzymie klasztor San Stefano e Silvestro (św. Stefana i Sylwestra) i zezwolił imigrantom na odprawianie liturgii we własnym rycie. W 763 roku Paweł I przyłączył się do patriarchów Aleksandrii, Antiochii i Jerozolimy, którzy protestowali przeciw monachomachii w Bizancjum. W roku 765 cesarz Konstantyn wysłał emisariuszy na dwór frankijski z zadaniem uzyskania poparcia dla ikonoklazmu i oderwania Franków od sojuszu z Rzymem. Papież odniósł tu jednak sukces i był też inicjatorem synodu w Gentilly z 767 roku, na którym potwierdzono tam tradycyjną naukę o kulcie obrazów i potępiono prześladowania mnichów w cesarstwie bizantyńskim. Sprawowanie rządów w Rzymie było mocno utrudnione. Głównym tego powodem była rywalizacja ugrupowań politycznych. Sprzeczność interesów duchowieństwa, rodów rzymskich i wojskowych generowały nieustanne konflikty. Centrum decyzyjnym biskupa Rzymu był pałac na Lateranie. Znajdowała się tam kancelaria papieska i administracja dóbr biskupa Rzymu, tam też zapadła decyzja o reformie późniejszej Kurii Rzymskiej. Z inicjatywy Pawła I stworzono kolegium doradcze, w którego skład wchodziło 25 kapłanów - rektorów najważniejszych rzymskich kościołów, biskupów podmiejskich diecezji oraz 14 diakonów administratorów majątków kościelnych. Święta Petronela Paweł I rozpoczął też proces masowego przenoszenia relikwii świętych męczenników z katakumb do kościołów rzymskich. Jego imię związane jest z wielkimi projektami budowlanymi w Rzymie. W bazylice św. Piotra nakazał zbudować nową kaplicę, w której umieszczono relikwie św. Petroneli. Działanie to miało wyraźny polityczny cel - dwór frankijski czcił ją jako domniemaną córkę św. Piotra. W 761 roku Paweł przekształcił też swój dom rodzinny na klasztor. W ostatnich dniach panowania Pawła I książę Nepi imieniem Toto po raz pierwszy w historii papiestwa osadził na tronie piotrowym swojego brata Konstantyna jako antypapieża (panował w latach 767-768). Kiedy ambitny książę z Nepi najechał Rzym, Paweł schronił się wówczas przed upałami w Bazylice św. Pawła za murami, gdzie niebawem zmarł. Jego śmierć dała początek poważnemu kryzysowi w mieście papieskim. Zmarł w Bazylice św. Pawła za Murami, gdzie schronił się przed upałami, i tam został pochowany, po trzech miesiącach jego ciało przeniesiono do Bazyliki św. Piotra. Odbiera cześć jako święty, a wspomnienie liturgiczne przypada na 28 czerwca. Ocena panowania Paweł I jako pierwszy papież został pochowany początkowo w bazylice S. Paulo fuori le Mura (św. Pawła za murami). Po trzech miesiącach ciało przeniesiono do bazyliki św. Piotra, do kaplicy, którą sam zmarły zbudował obok ołtarza głównego. Jego pontyfikat oceniano różnie. Marcin Polak w Kronice papieży i cesarzy" napisał: "Postanowił, że w Wielkim Poście oficjum należy sprawować przed godziną szóstą. Przeniósł relikwie św. Petroneli dziewicy, córki św. Piotra Apostoła, z inskrypcją spisaną przez św. Piotra: "Najukochańszej córce Petroneli", i złożył je w kosztownym sarkofagu. Był bardzo pokorny i miłosierny, nigdy nie odpłacał złem za zło. Z kilkoma służącymi nocą w milczeniu nawiedzał chorych, biednych i uwięzionych, dbając o ich potrzeby. Wdowom, sierotom i innym ubogim niósł pomoc. Gdy z powodu letnich upałów przebywał u Świętego Pawła, zmarł i tam został złożony do grobu. Później jednak z wielkimi honorami został pochowany u Świętego Piotra". Z kolei wedle "Liber pontificalis" Paweł I przez 10 lat przewodził Kościołowi z wielką roztropnością, okazując wielkie miłosierdzie wobec potrzebujących, chorych i uwięzionych. Sławi go też jako "odważnego obrońcę ortodoksyjnej wiary". Papież ten miał wysokie mniemanie o swoim urzędzie - nazywał siebie "pośrednikiem między bogiem a ludźmi i poszukiwaczem dusz". Był jednak krytykowany jako surowy administrator. Jeden z kronikarzy podkreśla, że jego łagodne usposobienie wynikało z tego, iż często odwiedzał więźniów w miejscu kaźni, a nawet zamieniał karę śmierci na dożywocie. Tradycja uznała go za świętego, jednak większość leksykonów świętych pomija tę postać. Jest to zapewne związane z tym, iż jego kult rozwinął się dość późno - dopiero na przełomie XIV i XV wieku.USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami)
Bogdan Pietrzyk