Paweł III
Alessandro Farnese (urodzony w Canino, 28 lutego 1468 roku, zmarł w Rzymie, 10 listopada 1549 roku) herb Syn Piera Luigi Farnese, seniora di Capodimonte, Musignano, Valentano, Gradoli, Piansano, Canino i Abbazia al Ponte, papieskiego wicekróla Canino i Giovannelli Caetani, córki Onorata III Caetani, księcia di Sermoneta. Papież, Biskup Rzymu, Wikariusz Jezusa Chrystusa, Następca i Książe Apostolski, Najwyższy Biskup Kościoła, Patriarcha Świata od 13 października 1534 roku do 10 listopada 1549 roku. Był typowym papieżem renesansu, rozmiłowanym w przepychu i polowaniach, sprawującym mecenat nad uczonymi i artystami. To jemu Mikołaj Kopernik zadedykował swoje dzieło "De revolutionibus orbium coelestium", czyli O obrotach sfer niebieskich. Chociaż uprawiał nepotyzm, faworyzując swoją rodzinę - mianował kardynałami kilkunastoletnich wnuków - dostrzegał potrzebę przeprowadzenia reform. Urodził się w Canino w zamożnej rodzinie kondotierskiej a kształcił się m.in. we Florencji, gdzie zaprzyjaźnił się z Giovannim de Medicim, późniejszym Leonem X. Został skarbnikiem Kościoła, a w 1493 roku kardynałem-diakonem i biskupem kilku diecezji z nominacji papieża Aleksandra VI. Jego siostra Giullia była metresą papieża Aleksandra VI, więc nazywano go "kardynałem-spódnicą". Sam również miał kochankę, która urodziła mu trzech synów i córkę. Święcenia kapłańskie przyjął dopiero w 1519 roku. Juliusz II mianował go kardynałem-biskupem Parmy. Od 1524 roku został kardynałem-biskupem Ostii i dziekanem Świętego Kolegium Kardynalskiego do którego wprowadził wybitne osobistości, m.in. biskupa Hojna Fishera z Anglii czy późniejszych papieży: Marcella Cerviniego (Marcelego II) i Gian Pietra Carafę (Pawła IV). 13 października 1534 roku został wybrany na papieża będąc w wieku 66 lat, przyjmując imię Pawła III. Cały pontyfikat tego papieża jest nacechowany przełomem czasów. Z jednej strony cechował go nepotyzm: czwórkę dzieci i kilkoro wnuków zabezpieczył materialnie, trzech wnuków w wieku 14 do 16 lat uczynił kardynałami. Z drugiej strony - inaczej niż jego poprzednicy - dostrzegał ogromnie palącą potrzebę reformy Kościoła. Jego rządy stały się początkiem odnowy: wspierał siły wewnętrzne kościoła zapobiegając coraz bardziej postępującemu rozłamowi Kościoła. Natychmiast po intronizacji poczynił przygotowania do zwołania soboru i wczesną wiosną 1535 roku zrealizował plany. W 1536 roku zwołano sobór najpierw do Mantui, w 1537 roku zaś do Vicenzy, lecz z powodów politycznych nie doszedł on do skutku. Zachęcał do przeprowadzenia reform w zakonach, zatwierdził utworzone przez Ignacego Loyolę Towarzystwo Jezusowe i wspierał nowe zakony: teatynów, barnabitów, somasków, urszulanki oraz kapucynów. W wewnętrznej polityce Kościoła Paweł energicznie opowiadał się za reformą: mianował licznych kardynałów, którym na sercu leżała odnowa kościelna, oraz powołał specjalną komisję, która miała ją realizować. Starał się także o reformę zakonów. Szczególne zasługi położył na polu zaostrzenia obowiązku rezydowania biskupów w diecezji. W celu zwalczania postępującego w Italii rozłamu religijnego powołał 21 lipca 1542 roku inkwizycję, najwyższy trybunał apostolski do zwalczania herezji z sześcioma kardynałami, który później nazwany został "Świętym Oficjum", a którego zadaniem było dbanie o czystość wiary w całym Kościele. W roku 1541 roku cesarz niemiecki zaproponował jako miejsce obrad soborowych Trydent, który znajdował się na terytorium cesarstwa, a to odpowiadało także postulatom książąt, aby sobór odbył się w Niemczech. W efekcie papież zwołał sobór do Trydentu na 1 listopada 1542 roku. Ale i to, ze względu na polityczne trudności w Niemczech, było bezskuteczne, w związku z czym papież ów sobór suspendował. Nowy termin otwarcia soboru ustalono wobec tego na 5 marca 1545 roku, lecz faktycznie został on otwarty dopiero 13 grudnia tegoż roku. Na wiosnę 1547 przeniesiono obrady do Bolonii, ponieważ w Trydencie wybuchła epidemia tyfusu plamistego. Cesarz niemiecki domagał się jednak przeniesienia soboru z powrotem do Trydentu (uzasadniając, że niemieccy książęta nie zechcą przybyć do Włoch), lecz papież się sprzeciwił. Tymczasem sobór kontynuował obrady w Bolonii, ale po pewnym czasie papież ponownie go suspendował. Przywrócił działalność Uniwersytetu Rzymskiego, wzbogacił Bibliotekę Watykańską, nakazał budowę Sala Regia w Watykanie i od 1543 do 1549 roku z jego inicjatywy nakazał zdobienie Zamku św. Anioła freskami. Rozpoczął wznoszenie Palazzo Farnese i nakłonił Michała Anioła do kontynuowania budowy Bazyliki Św. Piotra w Rzymie oraz ukończenia fresku Sąd Ostateczny w Kaplicy Sykstyńskiej. Bullą "Sibilimis Deus" powołał komisję do zbadania stanu Państwa Kościelnego. Jej raport o nadużyciach w Kościele stał się podstawa do zwołania Soboru Trydenckiego trwającego od 13 grudnia 1545 roku do 4 grudnia 1563 roku. Na czwartej sesji soboru - w reakcji na luteranizm - w 1546 roku przyjęto dekret Sacrosancta, uznający Tradycję i Pismo Święte za dwa źródła wiary i przyjęto oficjalny kanon Pisma Świętego według Wulgaty. Podczas kolejnych sesji uchwalono dekrety o grzechu pierworodnym, usprawiedliwieniu człowieka i sakramentach, zakazano kumulowania biskupstw oraz uregulowano obowiązki duszpasterskie biskupów. Epidemia tyfusu i zamordowanie biskupa Pier Luigiego sprawiły, że obrady soborowe przeniesiono do Bolonii, która jurysdykcyjnie podlegała papieżowi. Z tej przyczyny protestanci odmówili przybycia na sobór i Paweł III zawiesił obrady. Anglię obłożył interdyktem, a króla Henryka VIII ekskomunikował i zdetronizował, ponieważ angielski parlament 3 listopada 1534 roku uznał go za głowę Kościoła w Anglii, a on zaczął skazywać na śmierć nie tylko kolejne żony, ale również tych, którzy odmawiali złożenia przysięgi na Akt supremacji. Znaleźli się wśród nich m.in. lord kanclerz Thomas More i biskup John Fisher. O dominację w Europie nadal rywalizowali król Francji i cesarz, którego Paweł III obwiniał o zamordowanie swojego syna - Pier Luigiego. Oddał mu bowiem Parmę i Piacenzę, część Państwa Kościelnego, którą powinien otrzymać Ottavio Farnese, zięć cesarza Karola V i wnuk papieża. Na łożu śmierci Paweł III uznał swój błąd i Ottavio otrzymał Parmę. Zmarł 10 listopada 1549 roku w Rzymie na febrę, a pochowano go w Bazylice Św. Piotra, grunt pod reformę Kościoła był przygotowany. Papież Paweł III, który, według niektórych źródeł, po przyjęciu święceń kapłańskich w celu kontynuowania jego promiscous styl życia, ojcostwa cztery nieślubnych dzieci (trzech synów i jedną córkę) przez jego kochanki Silvia Ruffini po nominacji na kardynała-diakonem Santi Cosimo i Damiano. Zerwał znią stosunki około 1513 roku. Z Silvia Ruffini, miał: Pedro Luís Farnésio Farnese, księcia Parmy, Ranuzio Farnese, biskupa Montefalcone, Costanza Farnese, żona Bosio II Sforza, IV hrabiego de Santa Fiora, Paolo Farnese, Lucrezia Farnese.USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami)
Bogdan Pietrzyk